Bossche Encyclopedie | Resoluties 1629-1639

Bestuur/griffier/secretarissen

Benoeming Ruysch tot griffier; twee andere secretarissen blijven zitten; in totaal 3 secretarissen.
25.09.1629 | A 28; doos 784

Bestuur/hoogschout

Eedsaflegging hoogschout (aan Staten-Generaal); eedsaflegging schepenen.
25.09.1629 | A 28; doos 784

Bestuur

Staten-Generaal willen de schepenen slechts een jaar als regering, daarna niet meer; schepenen willen dat anders.
25.09.1629 | A 28; doos 784

Bestuur

Eedsaflegging griffier en secretarissen; eedsaflegging pensionarissen.
25.09.1629 | A 28; doos 784

Bestuur

Overgave sleutels en zegels door president Van Gestel.
25.09.1629 | A 28; doos 784

Bestuur

Contact magistraat met afgevaardigden Staten-Generaal.
25.09.1629 | A 28; doos 784

Bestuur

Eedsaflegging secretaris.
25.09.1629 | A 28; doos 784

Gezondheid/gasthuis

Benoeming nieuwe gasthuismeester: Thomas van Roy, wonend in Zaltbommel.
03.11.1629 | A 28; doos 784

Kerken en kapellen

Benoeming 2 kerkmeesters.
03.11.1629 | A 28; doos 784

Armenzorg/Geefhuis

Benoeming Harman de Bitter tot adjunct van de Tafel van de H. Geest naast rentmeester of opperklerk Gerard van Riel; verhoging salaris onderklerk Tafel van de H. Geest.
03.11.1629 | A 28; doos 784

Bestuur/agent

Benoeming Cornelis de Jong tot agent in Den Haag; vroeger was Moilet agent in Brussel.
03.11.1629 | A 28; doos 784

Weeskinderen

Weesmeesters mogen geld lenen t.b.v. uitzet van vertrekkende weeskinderen [waarvan de ouders katholiek zijn].
03.11.1629 | A 28; doos 784

Stadsfinanciën

Rentmeesters mogen geld opnemen om lopende openbare werken te betalen.
03.11.1629 | A 28; doos 784

Bestuur

Eedsaflegging raden
15.11.1629 | A 28; doos 784

Kerken en kapellen

Benoeming nog 2 kerkmeesters St. Jan.
15.11.1629 | A 28; doos 784

Bestuur/pensionaris

Toekenning pensioen aan hoogbejaarde oud-pensionaris Reys.
15.11.1629 | A 28; doos 784

Handel/Luik

Klachten van de voerlieden rijdend op Luik over de commandeur die van elke kar 1 Philipsdaalder vraagt.
15.11.1629 | A 28; doos 784

Weeskinderen

Op verzoek van de Kerkeraad iemand aan te stellen om de weeskinderen te onderwijzen.
15.11.1629 | A 28; doos 784

Armenzorg/Geefhuis

Uitdelingen Tafel van de H. Geest gaan door als vanouds.
15.11.1629 | A 28; doos 784

Gezondheid

Benoeming Christophorus Hellerus, thans dokter te Rotterdam, tot stadsdokter in plaats van mr. Jan van der Wegen.
30.11.1629 | A 28; doos 784

Demografie

Verlening van paspoort aan iemand die emigreert naar Antwerpen.
07.12.1629 | A 28; doos 784

Demografie

Bakkersgilde verzet zich tegen toelating van een bakker uit Rotterdam; wordt toegelaten.
17.12.1629 | A 28; doos 784

?

Kwestie betaling fl. 6.000 aan Ebenraad van Norenburg krachtens vonnis Raad van Brabant.
17.12.1629 | A 28; doos 784

Weeskinderen

Verkiezing 2 nieuwe weesmeesters; nu 1 uit de magistraat en 1 uit 'de gemeente'; worden er straks 4.
18.12.1629 | A 28; doos 784

Armenzorg/Geefhuis

Benoeming Joris Wynandsz. van Bernagie tot meester van het Geefhuis.
18.12.1629 | A 28; doos 784

Verkeer/bode

Benoeming N. Spoor tot bode op het land van Luik; oude bode M. van den Bogaert.
24.12.1629 | A 28; doos 784

Bestuur/pensionaris

Eedsaflegging pensionaris Gans
27.12.1629 | A 28; doos 784

Bestuur/schrijver

Benoeming Christoffel Gysbertsz. van den Anker tot schrijver aan de Boom (bestaande functie).
29.12.1629 | A 28; doos 784

Bestuur/schrijver

Sollicitatie voor post van schrijver bij poorten of de Boom
29.12.1629 | A 28; doos 784

Religie

Voorlezer/-zanger blijft aan.
29.12.1629 | A 28; doos 784

Religie/kerken en kapellen

Andere kerken en kapellen worden geschikt gemaakt voor preken en catechisatie.
29.12.1629 | A 28; doos 784

Nieuwe haven/armenzorg/demografie

Enige punten voorgesteld door de afgevaardigden Staten-Generaal:

weeshuis
de nieuwe haven
of die niet kan worden aangelegd achter de Zusters van St. Geertrui?; op 4/2 is deze plaats bekeken door een commissie-magistraat + SG
scholen
kerkmeesters St. Jan doen dit jaar ook alle andere kerken
klachten over de blokmeesters
zij dreigen bedeling te staken aan personen die naar de gereformeerde kerk gaan; op 29/1 worden de blokmeesters onderhouden; zij beloven "geen uijtnemers der personen" te zijn
burgers die geen eed van trouw willen afleggen moeten vertrekken
ingebiederschap is verpacht
nader te spreken met de commissie -Staten-Generaal over de ambten
te zoeken naar een woning voor de "vierwercker"
oude kerkmeesters St. Jan te dwingen rekening te doen.

19.01.1630 | A 28; doos 784

Gezondheid/reiniging

Vuil uit de secreten te deponeren achter het Staten-Generaal.
26.01.1630 | A 28; doos 784

Gezondheid

Benoeming dr. Rosaeus tot stadsdokter; op aanbeveling van de Staten-Generaal; Hellerus is weg.
30.01.1630 | A 28; doos 784

Gewoonten

N.a.v. vragen van de commissie-SG
Huren van huizen gaan voortaan op 1 mei in (was: St. Jan Bapt.).
04.02.1630 | A 28; doos 784

Gilde

N.a.v. vragen van de commissie-SG
Schepenen bepalen in laatste instantie wie lid van een gilde mag worden (regel is: eerst 2 jaar wonen in de stad).
04.02.1630 | A 28; doos 784

Onderwijs

N.a.v. vragen van de commissie-SG
Verkiezing uit de magistraat van 2 scholarchen.
04.02.1630 | A 28; doos 784

Weeskinderen

N.a.v. vragen van de commissie Staten-Generaal; verkiezing van 2 extra weesmeesters.
04.02.1630 | A 28; doos 784

?

N.a.v. vragen van de commissie Staten-Generaal; remonstrantie aan de Staten-Generaal overgegeven op 7/2.
04.02.1630 | A 28; doos 784

Stadsfinanciën

N.a.v. vragen van de commissie Staten-Generaal; hebben als remplacement al fl. 20.000 ontvangen; vragen geld voor vuur en licht.
04.02.1630 | A 28; doos 784

Belastingen/zout

N.a.v. vragen van de commissie Staten-Generaal; vragen ontheffing om de "familien der borgers" op te schrijven voor het zoutgeld.
04.02.1630 | A 28; doos 784

Belastingen/turf

N.a.v. vragen van de commissie Staten-Generaal; ondersteunen rekest van de zeepzieders om Loonse en Peelse turf niet te belasten met de Hollandse accijns, want deze turf is niet veel waard.
04.02.1630 | A 28; doos 784

Garnizoen/serviesgeld

Soldaten die een maand of langer in het GG liggen; serviesgeld naar het gasthuis.
25.02.1630 | A 28; doos 784

Belastingen/zoutgeld

Pachter zoutgeld eist hoofdgeld op en zegt de brui te hebben aan de magistraat; deze heeft daar niets mee te maken.
06.03.1630 | A 28; doos 784

Bestuur/pensionaris

Benoeming mr. Johan Gans tot eerste pensionaris en raad door de gedeputeerden van de Staten-Generaal te Vught in het leger; legt eed af in handen van de president van de Staten-Generaal; Gans werd door de Staten-Generaal op 18 december 1629 tot raad benoemd.
06.03.1630 | A 28; doos 784

Bestuur/pensionaris

Benoeming mr. Lasarus van Sonst door de gedeputeerden te velde van de Staten-Generaal te Vught tot pensionaris.
06.03.1630 | A 28; doos 784

Weeskinderen

Toelating, na rekest, van een weeskind.
01.03.1630 | A 28; doos 784

Bestuur/turftonder

Benoeming van een turftonder.
12.03.1630 | A 28; doos 784

Veiligheid

Vaststelling salaris van de nachtroepers.
12.03.1630 | A 28; doos 784

Bestuur/handel

Benoeming stadsijkmeester; doet de korenmaat, de zoutmaat en de molenpan.
12.03.1630 | A 28; doos 784

Bestuur/groenroede

Benoeming tweede ingebieder; moet de pacht betalen; op verzoek van de Staten-Generaal.
08.03.1630 | A 28; doos 784

Gilde/zakkendragers

Bevestiging gilde der zakkendragers; zoals voorheen.
13.03.1630 | A 28; doos 784

Industrie/plateelbakker

Gezien het rekest van Niclaas Wijtmans, wordt octrooi verleend voor 8 jaar om in de stad als enige "te mogen backen allerhande porseleynen ende geschilderde stenen".
16.03.1630 | A 28; doos 784

Bestuur

Besluit om een voorraad zout te verkopen, gezien de hoge marktprijzen (in kantlijn: niet uitgevoerd).
16.03.1630 | A 28; doos 784

Haven/gilden

Wie geen lid is van het zakkendragersgilde mag dit beroep niet uitoefenen.
17.03.1630 | A 28; doos 784

Gewoonten

Voortaan geen wijn meer te drinken in de visitatiekamer.
19.03.1630 | A 28; doos 784

Rechtspraak

Toelating van een procureur voor de buitengewone rol van de gemene middelen.
21.03.1630 | A 28; doos 784

?

Mandaat aan de rentmeesters om te ontvangen van Jan Andriesz. in de Kerkstraat fl. 5.610.
25.03.1630 | A 28; doos 784

Gezondheid/pest

Gasthuismeester gelast pesthuis te openen; pestmeester moet stok dragen als teken van herkenning; burgers uit besmette huizen dragen naar oud gebruik een witte roede.
25.10.1629 | A 28; doos 784

Bestuur/ambt

Horologiemaker blijft aan.
08.01.1630 | A 28; doos 784

Bestuur/huishoudelijke zaken

Vergaderingen beginnen om 9.30 uur precies; boete 2 str.; einde om 11.30; geen comparitie op zaterdagmiddag en donderdagmiddag.
15.01.1630 | A 28; doos 784

Bestuur/stadsfinanciën

Rapport over de rekeningen wordt gedaan aan de voltallige magistraat; mandaten te tekenen door de president.
15.01.1630 | A 28; doos 784

Industrie/textiel/demografie

Remonstrantie; Twee personen, sprekend namens mensen uit het land van Gulik, Limburg, de stad Aken enz., in totaal meer dan 100 huisgezinnen, wendden zich tot de Raad van State; willen zich in 's-Hertogenbosch vestigen en vragen om privileges o.a.

poorterrecht,
eigen gemeente met Duitstalige predikant,
"dat wy een vry ampt van het wollen wevers hantwerck oprichten moghen"
dit ook "van de bombasynwerckers ende coopluyden hier mede omgaende"

??.??.???? | A 28; doos 784 | f 38v

Industrie/textiel

Magistraat 's-Hertogenbosch staat de meeste verzoeken toe; het wolweven was al een vrij ambacht; de magistraat zal met de meesters en dekenen spreken over een laag inkomgeld; de magistraat stelt zich welwillend op.
25.01.1630 | A 28; doos 784

Weeskinderen

Over het vertrek van de weeskinderen.
26.01.1630 | A 28; doos 784

Kerken en kapellen

St. Anthoniuskapel en Groot Gasthuis krijgen nieuwe klokken; oude inleveren; Groot Gasthuis had twee klokjes.
26.03.1630 | A 28; doos 784

Weeskinderen

Benoeming rentmeester van het weeshuis.
26.03.1630 | A 28; doos 784

Stadsfinanciën

Ord. aan de ontvanger gem. middelen: fl. 16.000 per jaar voor de poorten en de bruggen.
24.03.1630 | A 28; doos 784

?

Rapport commissie naar Den Haag, Gorcum en Dordrecht; cie verleend op 5 november 1629.
26.03.1630 | A 28; doos 784

Handel/Holland

In Gorcum gevraagd om vrijstelling van de grafelijke tol; pachter was niet tegen; Rekenkamer van Holland verleende vrijstelling van tol voor alle Bossche burgers.
26.03.1630 | A 28; doos 784

Handel/douanerechten

In Rotterdam om afschaffing van het licent op bier uitgevoerd van 's-Hertogenbosch naar het platteland; is nu per ton 7 str., + 2 str. voor het paspoort en 2 str. voor de visitatie; volgens de Admiraliteit is dit een zaak van de Staten-Generaal.
26.03.1630 | A 28; doos 784

Handel/douanerechten

Gevraagd om een lager licent op de beesten.
26.03.1630 | A 28; doos 784

Begijnhof

Aan de Staten-Generaal gevraagd om het Begijnhof als vanouds aan de stad te laten.
26.03.1630 | A 28; doos 784

Brabantse zaak

Rapport commissie naar Grave; cie verleend 14 februari 1630.
26.03.1630 | A 28; doos 784

Industrie/bier

Namen van 19 bierkruiers die de eed hebben afgelegd.
26.03.1630 | A 28; doos 784

Industrie/bier

Statuten voor de brouwers, hun knechten en de bierdragers; gericht tegen fraude op de bieraccijns.
10.04.1630 | A 28; doos 784

Cultuur/kaatsbaan

Vergunning aan Johannes Fulda van Heidelberg om een overdekte kaatsbaan op te richten; 15 jaar lang mag niemand andere banen oprichten (blijkt: er zijn al andere banen die blijven bestaan).
09.04.1630 | A 28; doos 784

Onderwijs

Op verzoek van de gecommitteerden Staten-Generaal: scholarchen gemachtigd "om in de particuliere Duytsche ende Fransche scholen goede ordre te stellen" en toezicht te houden op de boeken; zelfde bevoegdheden als in Holland de scholarchen hebben.
18.04.1630 | A 28; doos 784

Bestuur/uitbreiding magistraat

Op verzoek van idem gecommitteerden wordt het tweede lid versterkt met twee raden.
18.04.1630 | A 28; doos 784

Begijnhof

Benoeming van een tweede provisor voor het Begijnhof; Pelgrom is al provisor; benoemd wordt de schepen Bernagie, zijnde 'van de religie'.
18.04.1630 | A 28; doos 784

Industrie/bier

Vraagpunten voor de Adm/t, overgegeven in Rotterdam op 18 april 1630: nu wordt bier gaande van de stad naar de Meierij belast met 11 strs/ton (7 voor licent; 2 voor visitatie en 2 voor paspoort); verzoek om vrijstelling, anders verplaatsen de brouwerijen zich naar het platteland; dat gebeurt nu al.
18.04.1630 | A 28; doos 784

Handel/belastingen/Luik en Keulen

Lager licent op goederen van de stad naar Luik, Keulen en andere neutrale landen; zoals Breda had voor 1625 en Nijmegen nu nog heeft.
18.04.1630 | A 28; doos 784

Handel/olie en zeep

Ondersteunen rekest ambacht van de olieslagers aan Staten-Generaal, doorgezonden naar de Adm/t om zelfde vrijstelling als Breda had op olie en zeep uitgevoerd; was fl. 4.50/aam olie.
18.04.1630 | A 28; doos 784

Handel/Meierij

Huislieden die in de stad komen voor 'nootdruft', zijn vrij van licent; van hen worden nu zware paspoortgelden, tekengeld en visitatiegeld gevorderd.
18.04.1630 | A 28; doos 784

Handel/vee

Verzoek om vrijstelling van douanerechten op beesten die van de Meierij naar de B'waard gaan om te vetten (keren na afloop terug).
18.04.1630 | A 28; doos 784

Handel/vee

Verzoek om lager licent op de Brabantse koetjes, die lichter zijn dan elders; worden nu te zwaar aangeslagen.
18.04.1630 | A 28; doos 784

Handel/graan

Huislieden uit Megen en Ravenstein die hier graan komen verkopen graag vrijstellen van rechten, zoals nu al in Grave en Nijmegen gebeurt; "alsoo van die quartieren wel de meeste provisie van granen ende coorn in dese stadt wort toegevoert".
18.04.1630 | A 28; doos 784

Verkeer/water

Op rekest van 6 personen (2 uit Z'bommel, 1 uit Dordt, 1 uit Beesd) krijgen zij het alleenrecht "omme van hier op Heedel als schuijtvoerders te mogen varen"; magistraat stelt tarief vast.
10.05.1630 | A 28; doos 784

Industrie/bier

Pachters van de bieraccijns heffen voortaan nog maar 3 str/aam in plaats van 6 op bier dat de stad uitgaat.
17.05.1630 | A 28; doos 784

Garnizoen/stadsuitbreiding

Alle barakken publiek te verpachten voor 4 jaar, behalve die aan de boom; deze laatste uit te geven om er goede huizen van te maken.
25.05.1630 | A 36; Gans; doos 788

Bestuur/klerk

Benoeming Cornelis van Gissen tot klerk van de huwelijkse zaken.
25.05.1630 | A 36; Gans; doos 788

Industrie/textiel/demografie

Gezien het rekest van Bartholomeus Boijman, burger uit Gulik, en Jan Bosch van Gellekerken, mede namens enige kooplieden, allen bombazijnwerkers; zij willen deze nering in de stad vestigen en vragen om steun bij het stadsbestuur; besloten: als zij zich vestigen en de nering van het bombazijnwerken hier "planten", dan wijst de magistraat een geschikte plaats aan "om een klander te stellen" en krijgt deze kalandermolen gedurende zekere tijd het monopolie; om de nieuwe nering te beschermen, moeten de bombazijnen van buiten, zoals die uit Aken, worden gelood en hiervoor moet worden betaald [verkapte protectie]; wat betreft hun verzoek om subsidie, daarover zal worden beslist, als zij zich hier hebben gevestigd; wat betreft het verzoek om een klooster als gratis huisvesting voor de spinners en andere arme lieden: de magistraat zal een daartoe strekkende verzoek aan de Staten-Generaal met brieven ondersteunen.
25.05.1630 | A 36; Gans; doos 788

Stadsbestuur Groningen sluit contracten met textielondernemers om deze nijverheid te stimuleren; zo in 1597 met een Vlaamse sajet- en bombazijnwerker; steeds: premie, vrijstellingen in ruil voor garantie tot werkgelegenheid; zo ook in 1624: 8 families van drapeniers uit Breda, wel 100 personen sterk; al deze pogingen mislukken; 1602 oprichting grotere lakenhal; grote ondernemers; 1645 verhuring van een deel van de hal wijst op teruglopen van de nering; concurrentie van buitenlandse lakens.

uit: A.T. Schuitema Meijer, "Sociaal-economische aspecten van de stad" in: Historie van Groningen. Stad en land (Groningen, 1981) 332-333

Loterij

Rekest Rogier Lauwers uit Amsterdam om op de aanstaande kermis een "loterye oft treckkraem" te mogen houden.
10.06.1630 | A 28; doos 784

Loterij

Gezien rekest Rogier Laurenssen uit Amsterdam om in 's-Hertogenbosch een loterij te mogen oprichten met prijzen ter waarde van fl. 15.000 en om, gezien de kosten die hij moet maken, deze met ¼ te verhogen tot fl. 20.000; hij biedt aan de stad 10% uit te keren [van de winst ?]; besloten: akkoord, mits hij de stad fl. 2.000 betaalt en hij zich houdt aan een nog vast te stellen reglement.
15.06.1630 | A 36; Gans; doos 788

Gewoonten

De verhuistijd is komende; soldaten die gelogeerd zijn, mogen blijven zitten.
26.06.1630 | A 28; doos 784

Handel/beurtveer

Benoeming van Huijbert en Jan Arissen Turff, gebroeders, tot marktschipper op Gouda.
18.06.1630 | A 28; doos 784

Onderwijs/begijnhof

Rekest Olphert Barentsz. om in het begijnhof een school te mogen oprichten; afgewezen, omdat het begijnhof daarvoor ongeschikt is en er veel ongemakken zijn; "dat het Bagynhoff is een weereltlycke fondatie, dat de huijsen eygen toecompt de bagynen die daer in woonen, die men haere goederen niet kan ofte mach affnemen"; het hof staat onder de bescherming van de magistraat.
25.06.1630 | A 36; Gans; doos 788

Industrie/bier

Na overleg met de brouwers over een belasting op uitgevoerd bier is overeengkomen dat de brouwers aan de rentmeester van de stad 3 strs/ton zullen geven voor bier dat naar het platteland gaat; een door een pachter geïnde accijns van aanvankelijk 6 strs., later 3 strs. vervalt hiermee.
25.07.1630 | A 36; Gans; doos 788

Armenzorg

Verzoek predikant en twee leden van de Kerkeraad: de armenzorg werkt niet goed, sommigen trekken van 2 of 3 fondsen, arme soldaten en vrouwen, die gebrek lijden, krijgen vaak niets.
06.08.1630 | A 36; Gans; doos 788

Verkeer/noodveer Vlijmen

Aanstelling, na rekest, van Heerke Isardts tot veerman op Vlijmen.
17.08.1630 | A 28; doos 784

Handel/beurtveer

Conflict met Gorcum; er is een beurtveer tussen beide steden.
05.09.1630 | A 28; doos 784

Cultuur/toneelspelers

Vragen van de Kerkeraad o.a. beter handhaven van de zondagsrust en weren van toneelspelers.
12.09.1630 | A 28; doos 784

Armenzorg

Er is overleg gevoerd tussen de magistraat de diakonie, de Tafel van de H. Geest en de Blokken over de armenzorg; Tafel van de H. Geest en NBl. 'sullen vuijtdeelen naer ouder gewoonte sonder onderscheijt van persoonen"; diakonie, Tafel van de H. Geest en NBl. voeren eens in de twee maanden overleg over de uitvoering van de armenzorg.
20.09.1630 | A 28; doos 784

Handel/bruggeld boom

Vaststelling tarief heffing te betalen door schepen die de stad in- of uitvaren (het latere bruggeld bij de boom); Maasschip of "sammereus" 10 str.; smal schip 6; kagen en andere schuiten 3 str. te betalen aan de rentmeester van de stad die biljetten afgeeft, die weer worden afgegeven aan de te benoemen brugwachter.
21.09.1630 | A 36; Gans; doos 788

Gemene middelen

Gehoord dat de magistraat van 's-Hertogenbosch de accijnzen op bier en wijn op de oude voet heeft verpacht; besloten: de verpachting van de gemene middelen te doen zoals in 1629 is gebeurd [i.e. de 50%-regeling]; mocht de stad te kort komen, dan moet zij andere "specien" zwaarder belasten; de vraag of de overdrachtsbelasting, het succ recht, het klein zegel en het hoorngeld & bezaai moeten worden ingevoerd, blijft even liggen; de magistraat tekent vervolgens formeel protest aan tegen deze verpachting [zij blijft dat de volgende jaren steeds doen].
24.09.1630 | A 36; Gans; doos 788

Stadsfinanciën/remplacement

Hoe te handelen met de verpachting van lands- en stadsaccijnzen?; besloten: zoals vorig jaar te handelen d.w.z. verpachten voor de helft onder protest, als zijnde een inbreuk op de capitulatie en te vragen om een hoger remplacement.
27.09.1630 | A 28; doos 784

Bestuur/electie

De schepenbank wordt gecontinueerd door de prins van Oranje in naam van Staten-Generaal.
03.10.1630 | A 28; doos 784

Handel/belastingen/haven

De grote Maasschepen die hooi aanvoeren betalen voortaan bij de boom 15 str.
16.10.1630 | A 36; Gans; doos 788

Zaak-De Bitter

De hoogschout meldt de verspreiding, onder andere bij enkele leden van de magistraat, van een zeker paskwil.
18.10.1630 | A 36; Gans; doos 788

Handel/haven

De havenmeester krijgt voortaan een jaarsalaris van fl. 390; hij mag voortaan, zoals tot nu toe gebeurde, niets meer aan de schippers vragen; hij moet de schepen die aankomen met turf, hooi en stro visiteren "ende oock booren ende steken met een langh ijser ende dat buijten de boom"; hij houdt toezicht op alle schepen in de haven.
18.10.1630 | A 36; Gans; doos 788

Gezondheid/vleeskeuring

Op rekest van het knokenhouwers- of slagersgilde wordt, als vanouds, ingevoerd vlees onderworpen aan een keuring door het gilde; het vel moet bij het vlees getoond worden.
21.10.1630 | A 36; Gans; doos 788

Armenzorg/Geefhuis

De Bitter staat op het punt de functie van rentmeester van het Geefhuis te aanvaarden; hij vraagt in het bezit te worden gesteld van alle papieren en de leggers en om de instructie van Bernagie zo bij te stellen "dat die niet en preiudicere het absolut rentmeesters ampt"; besloten: commissoriaal (commissie met president als provisor).
25.10.1630 | A 36; Gans; doos 788

Handel/belastingen

Pachter van de ronde maat vraagt in strijd met het plakkaat accijns voor eigen gewas dat door burgers in de stad wordt verkocht.
04.11.1630 | A 28; doos 784

Kerken en kapellen

De kerkmeesters ontvangen voortaan de inkomsten van de fabrieken van de kapellen van St. Anna en Barbara; deden tot nu toe de geburen.
09.11.1630 | A 28; doos 784

Stadsfinanciën/remplacement

Instructie voor een Haagse commissie: garnizoenslasten te hoog; graag een hoger remplacement.
13.11.1630 | A 28; doos 784

Bestuur/ambten

Te spreken met agent De Jong, de procureur Martini en uit te kijken naar een goede advocaat voor de stad.
13.11.1630 | A 28; doos 784

Rechtspraak

Te spreken met de Raad van Brabant over het homologeren van de Bossche costumen.
13.11.1630 | A 28; doos 784

Industrie/bier

Convooimr. en controleur ontboden en hen de resolutie van de Adm/t getoond waarin de bierexport naar de Meierij wordt vrijgesteld; beide douaniers nemen de brief mee naar huis om hem te bestuderen.
04.01.1631 | A 28; doos 784

Belastingen/beden

De magistraat weigert aan het verzoek van Suerius, de rentmeester-generaal der beden, om het stadsaandeel in de beden te betalen, te voldoen; reden: geldnood door de verlaging van de stadsaccijnzen.
13.01.1631 | A 36; Gans; doos 788

Belastingen/beden

Verzoek ontvanger-generaal Zuerius om betaling van de quote in de Brabantse beden; de stad weigert dit, want er zijn al zoveel nieuwe belastingen ingevoerd.
15.01.1631 | A 28; doos 784

Belastingen/zout/blokken

Wie meent door de wijk- of blokmeesters ten onrechte getaxeerd te zijn in de klasse vermogen fl. 2.000 of hoger (in verband met het hoofdgeld in plaats van de zoutaccijns) kan dit op het stadhuis onder ede komen verklaren.
16.01.1631 | A 28; doos 784

Onderwijs

Memorie van enige punten overgegeven aan de Raad van State op 10 februari 1631; graag afschaffing van de paapse scholen, Latijnse, Franse en Duitse; toegezegd: akkoord.
10.02.1631 | A 28; doos 784

Onderwijs

Memorie van enige punten overgegeven aan de Raad van State op 10 februari 1631; de nieuwe Latijnse school heeft een beter gebouw nodig; toegezegd: akkoord.
10.02.1631 | A 28; doos 784

Demografie/migratie

Memorie van enige punten overgegeven aan de Raad van State op 10 februari 1631; verzoek dat vreemde handwerkslieden worden toegelaten als poorter en tot de gilden; schepenen hebben daarover geremonstreerd bij de Staten-Generaal; men moet zich houden aan hun resolutie.
10.02.1631 | A 28; doos 784

Industrie/bier

Memorie van enige punten overgegeven aan de Raad van State op 10 februari 1631; om kleine bieren te mogen brouwen voor de soldaten en de armen; toegezegd: akkoord, te regelen door de schepenen.
10.02.1631 | A 28; doos 784

Zaak-De Bitter

Ter tafel komt een door schepen Van der Meulen geschreven verklaring dat H. de Bitter een man is van goed gedrag en dat men hem niet kwalijk neemt het paskwil getiteld "Vuyt d'afgehouwen Spaensch regering"; de akte is ondertekend door een groot aantal schepenen en raden; hij wordt enige malen voorgelezen; Van der Meulen geeft toe deze akte te hebben geschreven en verklaart het paskwil te verfoeien; besloten: deze verklaring is van nul en gener waarde; de gouverneur op de hoogte te stellen van wat er is gebeurd.
21.01.1631 | A 36; Gans; doos 788

Onderwijs

Reeks punten voorgelegd door de Raad van State aan de stad, met daarop genomen besluiten; graag een betere accomodatie van de nieuwe Latijnse School; besloten: dit moet het land als bezitter van de geestelijke goederen betalen; de stad is wel bereid enkele kleine uitgaven te doen; graag afschaffing van alle paapse scholen; besloten: een onderzoek in te stellen.
01.02.1631 | A 36; Gans; doos 788

Demografie/immigratie

Reeks punten voorgelegd door de Raad van State aan de stad, met daarop genomen besluiten; dat vreemde ambachtslieden worden toegelaten als poorter en lid van een gilde; besloten: hierover is al geremonstreerd aan de Staten-Generaal; de betreffende rs. Staten-Generaal op te zoeken.
01.02.1631 | A 36; Gans; doos 788

Garnizoen/bier

Reeks punten voorgelegd door de Raad van State aan de stad, met daarop genomen besluiten; dat voor de soldaten en de armen klein bier mag worden gebrouwen; besloten: akkoord, mits er geen fraude door ontstaat.
01.02.1631 | A 36; Gans; doos 788

Belastingen/rechtspraak

Reeks punten voorgelegd door de Raad van State aan de stad, met daarop genomen besluiten; graag meer steun aan pachters die fraude ontdekken; kortere procedures; besloten: akkoord (dit gebeurde altijd al).
01.02.1631 | A 36; Gans; doos 788

Zaak-De Bitter

Pieck is bij de prins van Oranje geweest om het gedrag van de magistraat toe te lichten in de zaak-De Bitter; hij kreeg een brief van de prins mee d.d. 31/1 aan de magistraat gericht, waarin hij de zaak overlaat aan de magistraat en haar vraagt de rust en vrede te herstellen.
14.02.1631 | A 36; Gans; doos 788

Onderwijs

Ingekomen een besluit van de Raad van State met een verbod op alle katholieke scholen; besloten: de Raad van State ertoe te bewegen dit besluit te verzachten en wel door katholieke schoolmeesters voorlopig te dulden, mits zij alleen gereformeerde boeken gebruiken bij hun onderwijs.
27.02.1631 | A 36; Gans; doos 788

Onderwijs

Besloten de resolutie van de Raad van State over de katholieke scholen toch uit te voeren.
02.04.1631 | A 36; Gans; doos 788

Industrie/textiel

Rekest met plan "om binnen dese stadt een laecken halle opgestelt te worden"; ingediend door Jan Loos en zes anderen; besloten: "tot vorderinge van de trafijcque ende neeringe binnen dese stadt"; akkoord; vrijstelling van stedelijke accijnzen mits zij hun belofte nakomen d.w.z. tenminste 50 families in dienst nemen; zij mogen hun lakens laten vollen op de volmolen bij de Boom en wel gratis, twee jaar lang; zij betalen wel het onderhoud en het loon van de knecht.
24.03.1631 | A 28; doos 784

Kapellen

Kerkmeesters innen voortaan het inkomen van de kapellen van St. Cornelis en Anthonius.
24.03.1631 | A 28; doos 784

Industrie/textiel

Rapport van een commissie die zich moest beraden over een plan om een lakenhal op te richten; besloten: commissoriaal naar hoogschout en raden; doel is "benefitie van lakenbereijerije ende lakencoopers" (A 36; Gans; doos 788).
26.04.1631 | A 36; Gans; doos 788

Kerken en kapellen

Benoeming Willem Hendriksz. tot rentmeester van de St. Janskerk; salaris 7½% van de ontvangsten en een vrije woning.
26.04.1631 | A 36; Gans; doos 788

Industrie/textiel

Benoeming op rekest van Albert Jansz. Bakhuizen en Reinier Bel, groenroede, tot halmeester en boekhouder van de lakenhal voor 10 jaar; zij hebben veel moeite gedaan om de hal op te richten; mits: borgstelling en zich te houden aan de nog vast te stellen instructie.
07.06.1631 | A 28; doos 784

Industrie/textiel

N.B.: dit besluit is in twee versies afgeschreven in de registers van Van Zonst en Gans
Gezien het rekest van Albert Jansz. Bakhuizen en Reinier Bel, groenroede, om een lakenhal te mogen oprichten en om daar 30 jaar lang te worden benoemd tot resp. halmeester en boekhouder; besloten: beide personen aldus te benoemen voor 10 jaar en een verordening op de hal vast te stellen volgt deze verordening:

ingevoerde lakens moeten eerst naar de hal worden gebracht; dit geldt niet voor de lakenkopers die lakens laten maken in de Meierij of elders [buiten de stad] of die lakens kopen om deze in de stad in het klein te verhandelen; zij hoeven deze lakens niet naar de hal te brengen
lakenkopers van buiten mogen hier geen van buiten komende lakens kopen, als deze niet eerst naar de hal gebracht zijn;
hieronder vallen ook "carsaijen, stametten, pletsen, baijen en rassen, alle couleuren ende witte laeckenen die uijt Engelant, Schotlant comende binnen deser stede aengebrocht mogen worden";
om de lakennering te bevorderen mogen de boekhouders van de hal lakens belenen ("lichten") tegen een rente van maximaal 8%;
zij moeten tenminste 1 maand uitstaan en ten hoogste 1 jaar, waarna een openbare veiling volgt van de niet geloste lakens;;
openingstijden van de hal: maandag, woensdag en vrijdag van 8-11 en 2-5 in de zomer (1 april-30 september) en 9 tot ½ 12 en 1 -3 in de winter (1 oktober - 31 maart);
alleen dan worden lakens in de hal verkocht;
buiten deze uren mogen altijd buitenlakens worden afgegeven;
de boekhouder krijgt aan salaris 1 str. per £ Vlaams [= 1 gulden];
voor niet verkochte lakens wordt betaald per stuk 3 str., verdeeld over de boekhouder (helft), de stad (¼) en het Weeshuis (¼);
voor buitenlakens wordt betaald 1 str. boven het normale tarief;
alle lakens worden gemeten in de Bossche of de Brabantse el, alnaargelang de voorkeur van de koopman;
de concierge krijgt een bewaarloon, en wel per verkocht laken 2 str.;

07.06.1631 | A 36; Gans; doos 788

Het bedrijfsrecht in de 17de eeuw, zoals dit ook tot uiting kwam in de voorschriften voor de Leidse textielindustrie, vormt een overgang van het middeleeuwse systeem, dat alles tot in detail regelde en een kapitalitstische produktie onmogelijk maakte en tevens de producenten in de ambachtsgilden bescherming bood, en het moderne 19de eeuwse systeem dat kapitalistisch en liberaal was, de ondernemer geheel vrij liet en waarbij de overheid zich niet met het economisch leven bemoeide. In Leiden kende men vanaf 1575 niet één textielindustrie, maar 6 à 7 neringen zetelend in hallen. Deze hadden een eigen bestuur dat recht sprak inzake bedrijfskwesties en de controle regelde die toch nog vrij uitvoerig was. De keuren zelf echter werden door het stadsbestuur vastgesteld. De producenten zoals de spinsters en de wevers hadden binnen dit systeem weinig in te brengen. Na 1650 wijkt de overheid en laat de ondernemers, de reders, vrij, omdat de concurrentie op de exportmarkt dit vereiste. De ondernemers moesten zich snel aanpassen aan de door wisselende modes bepaalde vraag. De neringen omvatten alle producenten van een bepaalde textielsoort. De oud-bestuursleden maakten een voordracht, waaruit het stadsbestuur koos. De kleinere drapeniers kwamen zo nooit in het bestuur. Stakingen en conflicten tussen werkgevers en werknemers pasten hier niet in.
Leiden kende de volgende neringen: lakens (vanaf 1638 zelfstandig, daarvoor onder de baainering); baai (eerste keur 1578); warp (sinds 1652); saai (eerste keur 1582); ras (sinds 1596); grein (sinds 1654 zelfstandig); fustein (eerste keur 1586).
Buiten de neringen vielen enkele onbelangrijke sectoren, andere werden pas laat zelfstandig zoals de greinnering (1654). Ook de Oude Leidsche Draperie viel erbuiten, evenals de lakendroogscheerders die in een gilde georganiseerd bleven. Wat aan het weven voorafging, te weten het spinnen dat op het platteland plaatsvond, bleef buiten de keuren. De meeste aandacht had men voor de specialiteit van Leiden, het verven. Combinaties zoals verven van lakens en saaien waren verboden. De arbeidsverdeling was ver doorgevoerd, concentratie werd tegengegaan. P. beschouwt dit als een element van het oude, middeleeuwse systeem. In de 18de eeuw vervaagden de grenzen tussen de bewerkingen. P. karakteriseert de saainering als ouderwets, de laken- en greinneringen daarentegen als modern. De eerste was meer gereguleerd en meer gesloten. In de hal vond de eindkeuring plaats van het produkt, waarna als garantie het stadszegel aan de stof werd bevestigd. Voor de diverse controles had men veel functionarissen nodig. Aan de top stonden meestal 2 superintendenten, vertegenwoordigers van het stadsbestuur, daaronder per nering 2 tot 5 gouverneurs. Naast de hallen die het produktieproces controleerden waren er ook nog verkoophallen, die tot 1823 bleven bestaan en toen opgevolgd werden door de kamer van Koophandel. De gouverneurs spraken recht bijv. bij loonconflicten. De drapiers verkochten via de hal aan Amsterdamse kooplieden. Zij werden steeds meer verdrongen door de reders. De drapiers hadden een hal nodig, de reders minder.

uit: Posthumus, Leidsche lakenindustrie, deel II, hoofdstuk III

Industrie/textiel

Bakhuizen en Bel moeten borg stellen ad fl. 2.000 p.p.
11.06.1631 | A 36; Gans; doos 788

Bestuur

Ingekomen een brief Staten-Generaal d.d. 10 juni: zij hebben vernomen dat het derde lid weer zou worden opgericht; graag uitstel van dit besluit totdat wij u laten weten wat wij willen.
16.06.1631 | A 36; Gans; doos 788

Industrie/textiel

Borstelling voor Albrecht de halmeester door Peter Somers Willemsz., koopman en borger.
11.06.1631 | A 36; Gans; doos 788

Industrie/leer

Verbod op de uitvoer van run naar buiten zonder toestemming van de dekenen, gezworen molenmeesters en ouderlingen van het louwers- en schoenmakersgilde.
12.07.1631 | A 28; doos 784

Industrie/bier

Delegatie uit Rotterdam klaagt over hoge heffingen op geïmporteerd Rotterdams bier; graag afschaffing accijns van 6 str/ton, afschaffing van de oude en nieuwe str., idem van het hoge kraangeld op buitenbier en verlaging loon bierkruiers van 2 naar 1 str/ ton; besloten: commissoriaal.
16.07.1631 | A 28; doos 784

Industrie/bier

Gehoord rapport voornde commissie; geen verlaging buitentarief; is al verlaagd van 12 naar 6 str/ton; oude en nieuwe str. moeten verdwijnen; geen kraangeld als de kraan niet gebruikt wordt; er komt een nieuwe kraan; loon bierkruiers wordt verlaagd.
17.07.1631 | A 28; doos 784

Zaak-De Bitter

Ingekomen brief Staten-Generaal 27 juni over De Bitter met twee rekesten van De Bitter; besloten: alvorens te antwoorden te overleggen met de gouverneur.
25.07.1631 | A 36; Gans; doos 788

Religie/kapellen

De rentmeester van de geestelijke goederen legt beslag op de kapellen; besloten: de Staten-Generaal te schrijven dat de kapellen behoren aan de naburen en aan de gilden.
30.07.1631 | A 36; Gans; doos 788

Gezondheid/gasthuis

De gasthuismeester komt met een plan plus "model" voor een gebouw voor lijders aan "het root melisoen".
04.08.1631 | A 28; doos 784

Gezondheid/gasthuis

Gasthuismeester mag het plan uitvoeren; 2 besteden langer dan in het model te zien is.
11.08.1631 | A 28; doos 784

Zaak-De Bitter

Verschenen Albert Wijffrink, lid van de Raad van State, om in opdracht van de Staten-Generaal De Bitter te herstellen in zijn functie als schepen; hij dringt aan op gehoorzaamheid; na beraad verklaren de schepenen dat zij voorlopig dit gedogen maar onder protest; zij kunnen niet met hem werken zolang hij geen genoegdoening heeft gegeven "van seker gheschrift daer bij hij de regieringe heeft bekladt"; de heren De Waart en Baccard verklaren geen protest aan te tekenen; van de andere schepenen zijn aanwezig: Cuysten, Voorn, Pelgrim, Bernagie en Van der Meulen.
20.08.1631 | A 36; Gans; doos 788

Casuspositie door J. Vermeren en 5 andere juristen d.d. 9 sept. 1631

Vraag: De Bitter heeft in 1630, toen hij schepen was, op eigen houtje een geschrift opgesteld en dit 's nachts bij enige leden van de magistraat onder de deur door geschoven; het geschrift was anoniem en met een verdraaide hand geschreven, maar later gaf De Bitter toe de auteur ervan te zijn; in het pamflet beschuldigt hij enige niet met name genoemde heren ervan dat zij alle macht naar zich toe willen trekken en dat zij het prestige van de magistraat schenden; er is sprake van een gedicht; de hoogschout stelde vervolging in en De B. werd terstond geschorst als schepen; De B. rekestreerde bij de prins om gratie; het oordeel van de juristen luidt, verpakt in overvloedig Latijn, dat "poena capitali sit puniendus:; dit te verzachten tot verbanning, "triremium" en een geldboete, ketenen en verbranding van het pamflet.

uit: OSA | Inv. Van Zuylen A-328 | Brieven en rapporten, jaar 1631

Belastingen/gemene middelen

Benoeming Haagse commissie; taak:

Brabantse lijst, of anders hoger remplacement
indien geen Brabantse lijst, dan dat de stad voor zich mag houden de kleine imposten op boter, hout, fruit, lood en gelei, waardoor de gemeente erg wordt gekweld

05.09.1631; 06.09.1631 | A 28; doos 784

Kapellen

De kapellen waren van de geburen en zijn nu geconfisceerd door de geestelijke goederen.
05.09.1631; 06.09.1631 | A 28; doos 784

Belastingen/paspoortgeld

Afschaffing van het door de stad geheven paspoortgeld, omdat het hinderlijk is en weinig opbrengt.
05.09.1631; 06.09.1631 | A 28; doos 784

Belastingen/gemene middelen

Brief van de voornde commissie: er is goede hoop een lager tarief; Holland is tegen.
15.09.1631 | A 28; doos 784

Handel/graan

Gebruik van de strijkmaat is verplicht; zij heffen bij hoeveelheden van meer dan 2 hoed t.b.v. het Weeshuis 1 vat koren (geldt alleen koren dat is verkocht); zij moeten dienst doen bij de Minderbroederspoort in de Karstraat; een kwartier voordat de poorten opengaan moeten zij er zijn; tussen de middag gaan de poorten dicht en mogen zij pauzeren; Loon 1 str./mud, te betalen door de verkoper.
05.09.1631 | A 28; doos 784

Bestuur/agent

Benoeming van Jan van der Lis tot agent; De Jong heeft het te druk met andere zaken.
04.10.1631 | A 28; doos 784

Openbare werken/ambt

Functie van policiemeester voortaan geen "officie", dus zonder tractement; een schepen wordt gecommitteerd om dit pro Deo te doen; een instructie op te stellen.
07.11.1631 | A 28; doos 784

Handel/graan

Functie van toezichthouder "over het koorn ende broodt ende om de merckt daer op te setten" is voortaan geen "officie" meer; een schepen wordt gecommitteerd en tot hem moeten de broodwegers en de groenroeden zich wenden; een instructie op te stellen.
07.11.1631 | A 28; doos 784

Gezondheid/pest

Grasseert nog.
08.11.1631 | A 28; doos 784

Bestuur/gewoonten

De schepenen mogen tot fl. 1.000 toe "verschencken" zonder toestemming van de andere leden.
12.11.1631 | A 28; doos 784

Armenzorg/Geefhuis

Ingekomen brief Staten-Generaal van 29 oktober; of de salarissen van predikanten en schoolmeesters niet kunnen worden gehaald uit de kas van het Geefhuis?; antwoord: deze stichting valt al ruim 360 jaar onder het bewind van het stadsbestuur; zij dient voor de armen en daar gaat alle geld aan op.
24.11.1631 | A 36; Gans; doos 788

Bestuur/religie

Klacht van predikant en Kerkeraad over de agressie van de katholieken tegen de protestanten, de Staten-Generaal en de magistraat; de geestelijken bespotten de Staten-Generaal en bedreigen mensen die naar onze kerk gaan; populair is het rijmpje:
"Wy syn geraeckt uijt den vrijdom van Spanghien
Ende ghecomen onder de tirannie van Orangien"
25.11.1631 | A 36; Gans; doos 788 | f 69v

Gezondheid

Er is veel prostitutie
25.11.1631 | A 36; Gans; doos 788

Gezondheid/gasthuis

Paapse dienstboden werken nog in het gasthuis.
25.11.1631 | A 36; Gans; doos 788

Armenzorg/weeskinderen

Graag een betere regeling van de armenzorg; graag iets gedaan aan de soldatenweeskinderen.
25.11.1631 | A 36; Gans; doos 788

Cultuur/rederijkers

Graag verbod op spelen van rederijkerskamers die weer begonnen zijn (gouverneur en hoogschout zijn hier ook tegen).
25.11.1631 | A 36; Gans; doos 788

Cultuur/drukker

Graag dat drukker Turnhout wordt aangesteld als bezoldigd stadsdrukker; graag een verering aan Voetius die een boek heeft geschreven getiteld Alexipharmacum contra Jansonius.
25.11.1631 | A 36; Gans; doos 788

Zaak-De Bitter

Ingekomen brief Staten-Generaal 14 november; zij willen dat De Bitter weer wordt gerehabiliteerd d.w.z. zijn schepensalaris moet worden uitbetaald, toelating als rentmeester van het Geefhuis en erkenning als gezworene; besloten: commissie zenden naar de Staten-Generaal om uit te leggen dat de door De Bitter in zijn rekest gestelde feiten anders liggen.
25.11.1631 | A 36; Gans; doos 788

Gezondheid/gasthuis

Kerkeraad legt enige vraagpunten voor; graag letten op de "reformatie van het gasthuys, pater, nonnen, dienstknechten ende dienstmaechden etc."; besluit: eerst te spreken met de gasthuismeester.
05.12.1631 | A 28; doos 784

Armenzorg/garnizoen

Graag overleg over de arme soldaten; commissie benoemd om te overleggen met gouverneur en krijgsraad.
05.12.1631 | A 28; doos 784

Weeskinderen

Wat moet de Diakonie doen met de soldatenweeskinderen?; gaat vooral om kinderen van soldaten uit verre landen; besluit: als vorig.
05.12.1631 | A 28; doos 784

Gezondheid/prostitutie

Graag maatregelen tegen de prostitutie; besloten: doorverwezen naar gouverneur en hoogschout, want dat is hun zaak.
05.12.1631 | A 28; doos 784

Cultuur/rederijkers

"dat het speelen van de nieuwe rhethoryckers" wordt verboden.
05.12.1631 | A 28; doos 784

Bestuur/begeving ambten

Geschil over wie welke ambten mag vergeven; besloten:
De schepenen vergeven:

opziender broodzetting en korenmarkt
opziender brandhuis
opziender stadskarren en -arbeiders
opziender om de wagens te stellen (?)
ijkmeester van maten en gewichten
stadsmetselaar
timmerlieden in daghuren
groenroeden
portiers en schrijvers bij de stadspoorten
kamerbewaarders

Schepenen begeven samen met gezworenen en raden:

wachtmeesters
pensionarissen
rentmeesters
griffier
gasthuismeester
secretarissen
gezworen klerken
officieren van de burgerij
policiemeester
weesmeesters
kerkmeesters
foeriers
doktoren
pestmeester
pestvroedvrouw
havenmeester

05.12.1631 | A 28; doos 784

Bestuur/gewoonten

Vaststelling van een verordening op de lijkbidders; er zijn 3 bidders die met een gemene beurs werken.
26.01.1632 | A 36; Gans; doos 788

Bestuur/Brabantse lijst

Rapport Haagse commissie; er is kans op de Brabantse lijst; enige steden in Holland zijn niet langer tegen.
26.01.1632

Handel/tabak

Een Portugees gend. Antonij Gomes "Daldeback", die in 's-Hertogenbosch woont, krijgt verlof om in een gesloten winkel tabak te verkopen en wel en gros (tenminste 1 pond); hij betaalt aan het kramersgilde een boete van fl. 11.55, mits de dekens alle tabak en de weegschalen, die zij uit de winkel hebben weggehaald, teruggeven.
27.01.1632 | A 36; Gans; doos 788

Bestuur/Brabantse lijst

Benoeming Haagse commissie om te gaan pleiten voor de Brabantse lijst.
25.02.1632 | A 36; Gans; doos 788

Zaak-De Bitter

Vredesakkoord gesloten tussen het stadsbestuur en De Bitter; namens het stadsbestuur: Hendrik Kuysten (president), Joris van Bernagien en J. Gans; namens De Bitter ds. Isaac Junius [van de gereformeerde gemeente 's-Hertogenbosch], een "cosijn" van De Bitter, mr. Isbrand Olikan; geschiedt ten huize van de gouverneur en in aanwezigheid van 2 predikanten en de betrokken heren; De Bitter biedt excuses aan; hij betreurt vooral het "rijmgedicht"; hij wordt wel gezworene, maar zal de vergaderingen niet bijwonen, tenzij met toestemming van de gouverneur.
26.02.1632 | A 36; Gans; doos 788

Handel/graan/belastingen

Ingekomen brief stadsbestuur van Nijmegen van 23 januari; zij willen afschaffing van het invoerrecht op meel.
26.02.1632 | A 36; Gans; doos 788

Belastingen

Terloops blijkt: vanaf 27 mei 1631 waren de binnenpoorten 's nachts gesloten, waardoor er veel gefraudeerd werd met de bieraccijns.
26.02.1632 | A 36; Gans; doos 788

Nieuwe haven

De haven is te nauw; vooral de hooischepen kunnen niet goed lossen; nodig is een nieuwe kaai; daarvoor aan te kopen een huis bij de Zevensteensebrug nabij de Pieterskerk; besloten: akkoord
27.02.1632 | A 36; Gans; doos 788

Garnizoen

Benoeming van Dionys Piggen tot foerier.
27.02.1632 | A 36; Gans; doos 788

Armenzorg/zaak-De Bitter

Jkr. Pieck van T. laat een akte van protest registreren in het boek; gericht tegen Bernagie; inbreuk op de statuten van het Geefhuis; hij wil niet langer de verantwoordelijkheid dragen; hij is in het huis gekomen met zijn nu overleden vrouw en hun kinderen; zij waren veel groter in getal dan gebruikelijk; de magistraat duldde dat, maar God kon dit niet langer aanzien: hij nam maatregelen en de vrouw van Bernagie stierf; volgens de fondatie had hij toen binnen 6 weken moeten vertrekken; hij bleef echter en hertrouwde; zelfs de bruiloft werd in het huis gehouden; daarover wordt gepraat door de katholieken en ook door die van onze religie; er moet snel wat gebeuren in het belang van de stad en de armen.
27.02.1632 | A 36; Gans; doos 788

Gezondheid/pest

Benoeming van een pestmeester: mr. Cornelis van Aalst; salaris fl. 750 of 500 bij resp. wel en geen pest.
27.02.1632 | A 36; Gans; doos 788

Gezondheid

Benoeming mr. Rombout Romboutsz. tot stadsdokter op een salaris van fl. 250 "om de arme siecke ende krancke ingesetenen" te helpen; zo ook mr. Clementius Roseus (taak en salaris idem).
27.02.1632 | A 28; doos 784

Garnizoen

Benoeming Gysbert Piek van Tienhoven, gezworene, tot foerier; taak: fourieren en inlogeren van ruiters en soldaten; salaris: fl. 9/week; idem van Dionisius Piggen; taak en salaris als vorig.
27.02.1632 | A 28; doos 784

Gezondheid

Benoeming van Maaike Udens van der Burcht tot "wyse ofte vroemoeder deser stadt over de geene mette peste besmet synde"; salaris fl. 150 en 75 bij resp, met en zonder pest.
27.02.1632 | A 28; doos 784

Bestuur/broodzetting

Verhoging boeten voor bakkers die rogge- of tarwebrood te licht bakken.
28.02.1632 | A 28; doos 784

Zaak-De Bitter

Proces-verbaal van de vrede gesloten tussen de magistraat en De Bitter; op verzoek van de gouverneur vervalt de clausule over het bijwonen van de vergaderingen; na afloop kust De Bitter de handen van de gouverneur; de magistraat bedankt de gouverneur; tot slot wordt de naam van God aangeroepen.
03.03.1632 | A 36; Gans; doos 788

Bestuur/garnizoen/foerier

Vaststelling instructie voor de foeriers; ambt is onverenigbaar met dat van schepen; zij bepalen bij wie de militairen worden gehuisvest; eens per kwartaal gaan zij samen met een blokmeester en een klerk van de secretarie de wijk rond om te zien of niemand te veel of te weinig soldaten heeft; vrijgesteld van inkwartiering zijn: magistraat, secretarissen, griffier, rentmeesters, pensionarissen, predikanten, schoolmeesters van de grote Latijnse School, gasthuizen, vrouwenkloosters en het Begijnhof.
15.03.1632 | A 28; doos 784

Bestuur/Leen- en Tolkamer

Besloten n.a.v. een geschil met domeinen over vrijstelling van tol om aan juristen een casuspositie voor te leggen en een turbe te beleggen; de vraag is welke jurisdictie de Leen- en Tolkamer toekomt.
22.04.1632 | A 36; Gans; doos 788

Hof van Zevenbergen (?)

Opzichters politie en van het brandgereedschap krijgen wegens hun lage loon een vrije woning en wel "in het hoff van Sevenbergen ofte Berchemspoort staende by de Geertruyen poorte" in de Orthenstraat.
24.04.1632 | A 28; doos 784

Bestuur/Leen- en Tolkamer

Ingekomen adviezen van juristen uit Den Haag, Utrecht en Dordt.
03.05.1632 | A 36; Gans; doos 788

Bestuur/gewoonten

Griffier Cornelis Musch krijgt een vast jaargeld van de stad van fl. 120.
07.06.1632 | A 28; doos 784

Religie/kapellen

De St. Loiskapel wordt thans gebruikt om er het meel van het land in te bewaren; de kapel is aangeslagen door de rentmeester van de geestelijke goederen; het leien dak wordt nu vervangen door een van pannen; de magistraat beschouwt deze kapel en andere kapellen als eigendom van de stad.
10.07.1632 | A 36; Gans; doos 788

Openbare werken

Aankoop van 40.000 Doornikse keistenen aangevoerd door een schipper uit Oudenbosch.
12.07.1632 | A 28; doos 784

Handel/beurtveer

Benoeming Joost Adriaansz. van Bokhoven tot marktschipper op Antwerpen.
14.07.1632 | A 28; doos 784

Stadsfinanciën

Vaststelling instructie voor de rentmeesters.
23.07.1632 | A 36; Gans; doos 788

Zaak-De Bitter

Ingekomen een geschrift van De Bitter aan de raden.
23.07.1632 | A 36; Gans; doos 788

Armenzorg/zaak-Bernagie

De Bitter vraagt om de resolutie van 15 febr. 1630 uit te voeren; deze houdt in dat De Bitter geen opperklerk is, maar rentmeester "absoluijt"; deze functie is hem opgedragen bij res. schepenen en raden van 3 november 1629; besloten een instructie voor de rentmeester te ontwerpen.
24.07.1632 | A 36; Gans; doos 788

Bestuur/haven

Salaris havenmeester Cornelis Roelofse vastgesteld op 300.
27.07.1632 | A 36; Gans; doos 788

Bestuur/religie

De jonge predikant Leemannus preekte op 11 augustus op de door de Staten-Generaal uitgeschreven biddag; op de tekst "Doet wel by Sion nae uwer genade, bouwet de mueren Jerusalems" (ps. 51); met als commentaar dat de magistraat hier toeliet dat de muren omver gestoten werden omdat de geestelijken in de stad geduld worden en in het gasthuis de afgodendienst nog steeds wordt toegelaten; Leemannus wordt op het matje geroepen; verweert zich en verwijst naar de Kerkeraad.
13.08.1632 | A 36; Gans; doos 788

Bestuur/Brabantse lijst

Benoeming van een Haagse commissie om de Staten-Generaal en de St. van Holland te bewerken; alle gewesten behalve Holland zijn al voor de Brabantse lijst; dit wordt gedaan na ontvangst van een brief door dhr. Van der Wolf, secretaris van de St. van Holland, aan zijn schoonzoon pensionaris Gans; de prins van Oranje schreef een brief aan de St. van Holland ten gunste van de stad.
07.09.1632 | A 28; doos 784

Handel/beurtveer

Benoeming Jan Eversz. van Arnhem, schipper en poorter, tot marktschipper op Venlo.
21.10.1632 | A 36; Gans; doos 788

Verkeer/boden

Benoeming Peter Puirijnen tot bode op Maastricht.
21.10.1632 | A 36; Gans; doos 788

Verkeer/boden

Benoeming Adriaan Adamsz. van Erkelenborg tot bode op Keulen, Aken en Sittard; schipper en boden moeten borg stellen voor fl. 300.
21.10.1632 | A 36; Gans; doos 788

Bestuur/openbare werken

Instructie voor Pauwels Pelgrom, substituut-policiemeester en opziender "van de gemeene stadts wercken ende stadts arbeyders"; toezicht op alle stadswerken en inkoop van alle bouwmaterialen; toezicht op alle bouwvakkers die voor de stad werken; levert wekelijks lijsten in van gekochte materialen en uitgegeven lonen; salaris fl. 4.50/week; er is een stedelijk houthuis waar timmerlieden werken.
31.10.1632 | A 28; doos 784

Rechtspraak

Nu Maastricht is ingenomen en het Staats Land van Overmaze flink is uitgebreid is ook het rechtsgebied van de Raad van Brabant sterk uitgebreid; wordt het geen tijd deze Raad naar 's-Hertogenbosch te verplaatsen: mening schepenen: is goed, maar geen dure sollicitatie; wel vrijstelling van accijnzen toestaan; gezworenen: een groot voordeel voor de stad, "een luijster voor de regieringe"; 's-Hertogenbosch is trouwens de enige hoofdstad van Brabant die in Staatse handen is; de raden zijn ook voor.
18.11.1632 | A 36; Gans; doos 788

Bestuur/Brabantse lijst/kerken

De sollicitatie voor de Brabantse lijst; Dordrecht moet nog overgehaald worden; de stad te vereren met een van de klokken uit de St. Janskerk en de zaak van het geschut te regelen; de klokken zijn voor de kerk van Dubbeldam.
18.11.1632 | A 36; Gans; doos 788

Nieuwe haven

De Zevensteense brug te verbouwen tot een ophaalbrug (is uitvoering van een besluit van eerste lid van 18 april).
18.11.1632 | A 36; Gans; doos 788

Bestuur/ambt

Benoeming Abraham Waas tot stadstimmerman.
18.11.1632 | A 36; Gans; doos 788

Nieuwe haven

Er is een huis gekocht naast de Zevensteense brug om daar een kade te kunnen maken; dit huis wordt gesloopt.
18.11.1632 | A 36; Gans; doos 788

Handel/vee

Men wil de oude ossenstapel weer doen herleven; schepenen opgedragen te zoeken naar een "taeffelier"; de stad int 1.5% van de waarde van de ossen; daarvan gaat 1/3 naar de tafelier, de rest naar de stad; voor deze beloning is er echter niemand te vinden.
18.11.1632 | A 36; Gans; doos 788

Verkeer/bode

Aanstelling van Abraham van Koningsveld als bode op Walcheren.
23.11.1632 | A 28; doos 784

Bestuur/Brabantse zaak

Men wil dat de Raad van Brabant zich in 's-Hertogenbosch vestigt; benoeming commissie die daarvoor naar Den Haag gaat.
25.11.1632 | A 28; doos 784

Bestuur/ambt/reiniging

Aanstelling van een slijkveger van de stad; hij pacht dit ambt.
14.11.1632 | A 28; doos 784

Kapellen

Rentmeester Schuyl is nog steeds bezig de goederen van de buurtkapellen te confisceren.
17.01.1633 | A 28; doos 784

Bestuur/Brabantse lijst

Dordt maakt nog steeds grote bezwaren tegen de Brabantse lijst voor 's-Hertogenbosch.
15.02.1633 | A 36; Gans; doos 788

Bestuur/stadhuis

De pui van het stadhuis dreigt in te storten.
15.02.1633 | A 36; Gans; doos 788

Armenzorg/weeskinderen

Verzoek predikanten en diakonie om ondersteuning van een rekest te richten aan de Staten-Generaal om een collecte te mogen houden voor een soldatenweeshuis; dit naar het voorbeeld van Bergen en Sluis, ook steden met grote garnizoenen; besloten: akkoord.
16.02.1633 | A 36; Gans; doos 788

Bestuur/Brabantse lijst

Benoeming Haagse commissie voor de Brabantse lijst.
17.02.1633 | A 28; doos 784

Verkeer/boden

Benoeming Aart Aartsz., wonend in Deurne, tot bode op Venlo; borg fl. 300; mits hij zich in de stad vestigt als er vrede of een bestand komt.
21.02.1633 | A 36; Gans; doos 788

Industrie/textiel

Rapport over een geschil tussen Bakhuizen en Bel (commissie d.d. 12 juli 1632); de commissie verzoende de partijen; Bel deed afstand van zijn functie; blijkt: er is al geld binnengekomen; er wordt voor de hal jaarlijks fl. 25 huur betaald aan de rentmeester van de geestelijke goederen.
[elders staat: Bakhuizen woont in een van de gebouwen van het Minderbroedersklooster]
21.02.1633 | A 36; Gans; doos 788

Gezondheid/reiniging

Meester Pieter Evertsz., scherprechter, wordt op zijn verzoek belast met het toezicht op het vegen van de secreten.
24.02.1633 | A 36; Gans; doos 788

Garnizoen/bestuur

Na de dood van Dionys Piggen wordt bij stemming tot opvolger benoemd Dirk van Cattenburg, secretaris van de gouverneur; dit op aanbeveling van de gouverneur.
25.02.1633 | A 36; Gans; doos 788

Verkeer/bode

Er is een gezworen bode, Adriaan Adamsz. van Eikelenburg, op Keulen, Aken en Sittard.
11.03.1633 | A 28; doos 784

Bestuur/openbare werken/ambt

Vaststelling instructie voor de stadstimmerman Abraham van Waas; houdt toezicht op de houttuin; salaris fl. 7/week.
12.03.1633 | A 28; doos 784

Verkeer/bode

Er zijn twee gezworen boden op Maastricht en Luik.
16.03.1633 | A 28; doos 784

Cultuur/openbare werken

Goedkeuring rekening van stadssmid Matthys ad fl. 1048.95 wegens het ijzerwerk staande om de pomp op de markt; het is tevoren door 2 smeden uit Delft geïnspecteerd.
01.04.1633 | A 36; Gans; doos 788

Garnizoen/industrie

Bf. R aan de magistraat: soldaten mogen geen lid worden van een gilde, wel zich als knecht verhuren; klacht van de magistraat was dat soldaten borgernering gaan doen en dan bij dreigende processen weigeren voor de schepenbank te verschijnen met als reden dat zij tot het garnizoen behoren.
01.04.1633 | A 28; doos 784

Bestuur/Brabantse lijst

Rapport commissie Den Haag; met de Brabantse lijst is het nog niet gelukt; besloten een nieuwe commissie te sturen.
13.04.1633 | A 28; doos 784

Zaak-De Bitter

De Bitter, rentmeester van het Geefhuis, vraagt om een copie van de ontwerp-instructie; wordt toegestaan.
14.04.1633 | A 28; doos 784

Bestuur/ambt/invloed Hollandse steden

De pacht van het ingebiederschap loopt per 24/6 a.s. af; er zijn twee oude pachters, Jan Gerritsz. van Blotenburg en Willem van den Heuvel, en twee belangstellenden, Jan van Hedel en Jacob van Delft; deze twee zijn aanbevolen door de Staten-Generaal en andere heren uit enige Hollandse steden "die dese stadt in dese conjuncture des tydts groot faveur ende vrientschap doen conden"; besloten Blotenburg, Van Hedel en Van Delft tot 1 mei 1634 te laten pachten en ondertussen verder te zien wat te doen.
18.04.1633 | A 28; doos 784

Bestuur/openbare werken/ambt

Vaststelling instructie stadstimmerman.
18.04.1633 | A 28; doos 784

Bestuur/openbare werken/ambt

Benoeming Van Waas; salaris fl. 7/week.
25.04.1633 | A 28; doos 784

Nieuwe haven

Rapport commissie om het huis De Oude Lombard bij de Kruispoort te onderzoeken "off aldaer een bequaeme kaeye soude cunnen worden gemaeckt"; besloten dit huis te kopen voor ten hoogste fl. 2.400 en te onderzoeken welke lasten erop rusten; na aankoop af te breken.
08.06.1633 | A 28; doos 784

Religie/kapellen

Insinuatie afkomstig van rentmeester geestelijke goederen Schuyl; hij eist de kapellen van Barbara en Cornelis op.
14.06.1633 | A 36; Gans; doos 788

Religie/kapellen

Besloten zich nogmaals tot de Raad van State te wenden over de zaak van de kapellen.
17.06.1633 | A 36; Gans; doos 788

Bestuur/Brabantse lijst

Benoeming Haagse commissie; opdracht: Brabantse lijst, remplacement, vrijstelling van bede.
23.04.1633 | A 28; doos 784

Weeskinderen

Te "sondeeren" of het leegstaande Capucijnenklooster niet kan worden aangewend voor de arme weeskinderen.
23.06.1633 | A 28; doos 784

Armenzorg/Geefhuis

Het stadskoren ligt nu op de zolder van het stadhuis, maar daar ligt het niet goed (ratten en rotting); het lag vroeger altijd op "een spijker" in het Geefhuis; besloten dat de rector een spijker in het Geefhuis beschikbaar moet stellen.
06.08.1633 | A 36; Gans; doos 788

Bestuur/secretaris

Mr. Willem Ploos, secretaris, wil afstand doen van zijn ambt ten gunste van Johan Cuyk; secretaris Huygens [die van de Domeinraad ?] schrijft aan de schepenen en gezworenen daar geen bezwaar tegen te hebben; de gezworenen Ploos en Cuyk gaan weg uit de vergaderkamer, want de ene is een zoon van Ploos en de andere een broer van Cuyk; de president is ertegen dat Ploos het ambt aan zijn opvolger overdraagt; andere schepenen zijn het met hem eens behalve Le Lyon, De Bever en Vladeracken; debat; besloten door de raden dat Ploos het ambt moet overdragen aan de stad en Jan Cuyk voorrang heeft bij de benoeming van een opvolger; dit medegedeeld aan de schepenen en gezworenen; na enige debatten wordt de vergadering gesloten.
18.08.1633 | A 36; Gans; doos 788

Handel/beurtveer

Voorstel Rotterdam dat de marktschippers van beide steden in één beurs zullen varen akkoord.
20.08.1633 | A 36; Gans; doos 788

Bestuur/secretaris

Junius, secretaris van de gouverneur laat zich aandienen; de gouverneur laat weten dat hij niet gewoon is zich te bemoeien met stadszaken, maar enige leden van de magistraat hebben hem gevraagd tussenbeide te komen; wat Ploos wil is toch niet tegen de privileges; Cuyk komt van Heusden en "dat die van Heusden sijn Brabanders"; president zegt: dit is onbehoorlijk, het ambt is verkocht, Cuyk kent geen Latijn en dat is in 's-Hertogenbosch hard nodig; Junius bestrijdt dit.
25.08.1633 | A 36; Gans; doos 788

Gezondheid/pest

De pest steekt de kop op; besloten een pestdokter aan te stellen; kandidaat is meester Willem Wielich die in Driel woont; besloten hem te laten examineren door de stadsdoktoren en stadschirurgijns.
23.09.1633 | A 36; Gans; doos 788

Begijnhof

Rekest begijntjes om een voorlopige "ordre" toegestaan; Joris van Bernagien is provisor van dit hof.
24.09.1633 | A 28; doos 784

Handel/vis/markten

De "karreluijden" staan nu op de Vismarkt, maar zij staan in de weg; voortaan moeten zij zich opstellen voor de ene helft achter het klooster van de Uilenburg en voor de andere helft bij de Kruispoort in de Orthenstraat.
27.09.1633 | A 28; doos 784

Handel/graan

Benoeming van Guillaem Gysselen, Matthys Anthonisz. van Wolfsberg en Harman Brouwer tot gezworen makelaars; na ingewonnen advies van de dekens der korenkopers.
30.09.1633 | A 28; doos 784

Religie

De vier Nederduitse en de ene Waalse predikant krijgen op rekest eenmalig turf van de stad; hun argument: is in andere frontiersteden ook zo geregeld.
13.10.1633 | A 28; doos 784

Industrie/bier

Aanvulling van de verordening op de bierdragers; bepalingen gericht op tegengaan van fraude op de bieraccijns.
14.10.1633 | A 28; doos 784

Industrie/bier

Op rekest van het gilde van de bierdragers: laten uitsterven tot 24 man.
27.10.1633 | A 28; doos 784

Bestuur/secretaris

Ploos, secretaris, staat zijn ambt af aan de stad; de commandeur Thienen heeft gevraagd om zijn secretaris Lus als opvolger te benoemen; hij beweert dat dit door de magistraat reeds eerder is beloofd; vervoegt zich dhr. Bolck, secretaris van Brederode, met de boodschap dat Brederode zich kan verenigen met het voorstel van Thienen; president legt een voordracht van 4 personen voor; zijn het wel geboren Brabanders?; Lus levert een attestatie in: hij is geboren in Breda; gekozen wordt Pieter Lus.
29.10.1633 | A 36; Gans; doos 788

Bestuur/garnizoen

De gouverneur heeft liever niet te veel veranderingen in het foerierschap; "ende op dat een ijder geen kennisse soude krijgen van de sterckte van het guarnisoen".
29.10.1633 | A 36; Gans; doos 788

Bestuur/gewoonten

Rekest baardragers van St. Barbara en Catharina om een nieuwe regeling van hun salarissen; commissoriaal.
04.11.1633 | A 28; doos 784

Handel/beurtveer

Rekest Susanna Willemsz. weduwe van Cornelis Engelen, marktschipper op Amsterdam, om op te mogen volgen toegestaan; zij gebruikt daarvoor knechten; heeft 7 kleine kinderen.
10.11.1633 | A 28; doos 784

Handel/beurtveer

Benoeming van Jan Willems Hachtjens tot 4e marktschipper op Amsterdam; hij was marktschipper op Haarlem; dit mede op verzoek van de kooplieden van de stad.
10.11.1633 | A 28; doos 784

Bestuur/Brabantse lijst

Brabantse lijst en remplacement nog steeds niet gelukt; benoeming Haagse commissie, nu de prins van Oranje weer in Den Haag is.
15.11.1633 | A 28; doos 784

Zaak-De Bitter

De Bitter levert een rapport in over het Geefhuis.
15.11.1633 | A 28; doos 784

Bestuur/handel/graan

Aanvulling van de keur van het gilde van de korenmeters; koren dat eigen gewas van de burgers is, hoeft niet gemeten te worden, maar als zij in dit koren handel drijven, dan is meting door de gezworen meters weer wel verplicht.
15.11.1633 | A 28; doos 784

Handel/beurtveer

Benoeming Maarten Jansz. tot marktschipper op Gouda.
16.11.1633 | A 28; doos 784

Handel/beurtveer

Benoeming Willem zoon van Jan Willemsz. Hachtjens tot marktschipper op Haarlem in plaats van zijn vader.
16.11.1633 | A 28; doos 784

Handel/beurtveer

Benoeming Lambert Woutersz. van Velsen in plaats van zijn bejaarde vader tot marktschipper op Rotterdam.
18.11.1633 | A 28; doos 784

Verkeer te water

Verzoek van de heer van Rixtel om het dijkje gelegd rondom de kolk tussen de grote sluis en "het verlaet" bij Beek en Donk "om te beter de riviere de Aa met pleyten te mogen gebruycken" te herstellen, nu het dreigt door te breken; akkoord, hij mag dit ter plaatse aanbesteden; dorp Beek en Donk aan te schrijven dat zij russen en aarde willen leveren.
21.11.1633 | A 28; doos 784

Verkeer te water/handel

Klacht van Lambert Thielen en Jan Roelofsz. Coenen dat de oude vrijstelling van tollen op de Maas, Rijn en andere rivieren voor Bosschenaren niet meer wordt nageleefd; besloten: al eerder ingestelde commissie verzocht op te schieten.
03.12.1633 | A 28; doos 784

Bestuur/Brabantse lijst/kerken

Brief van de Haagse commissie; zij hebben gesproken met die van Dordt; die drongen weer aan op een klok uit de St. Janskerk voor de kerk van Dubbeldam; besloten: "dat men de clocken in St. Jans kercke by een soude laeten blyven alsoo deselve wel accordeeren"; om Dordt te "complaceeren" om te zien naar een andere klok.
03.12.1633 | A 28; doos 784

Industrie/bier

Klachten van de brouwers en de gemene ingezetenen over bedrog gepleegd door de turftonders; besloten: tonders moeten de tonnen voortaan goed schudden.
03.12.1633 | A 28; doos 784

Industrie/textiel

Geschil tussen Hendrik Stevens van Limborg en de ambachten van de wol- en linnenwevers over het maken van "tierlentey"; besloten dat Van Limborg moet aantonen dat dit in Holland een "vrye cunste" is en dat het daar niet onder de voornde ambachten valt.
09.01.1634 | A 28; doos 784

Verkeer te water/belastingen

Bosschenaren betaalden ten onrechte Cuykse en Boxmeerse tol te Grave; stadsbestuur onderneemt actie daartegen.
10.01.1634 | A 28; doos 784

Gewoonten/tarief baardragers

Verordening voor de gilden van St. Agatha, St. Barbara en St. Catharina over het dragen van de lijken; tarieven:

arm, diakonie of gasthuis	8 str.
gewoon of z.g. middellijk	16 str.
idem, maar begraven onder een zerk, in de kerk, in kloosters of in "een overgegroeffde kiste"	30 str.
met groot gelui	40 str.
idem, maar zo zwaar dat 6, 8 of meer dragers nodig zijn (normaal is 4)	50 str.

deze tarieven gelden ook voor exportlijken; lijken die door de buren, gildebroeders of rotgezellen worden gedragen [dat mag dus], zelfde tarief; indien begraven in een andere parochie, dan extra 6 str.; pestlijken dubbel tarief; "dies sullen die van de huysgesinne de lycken brengen tot opten dorpel van de voordore oft opte baeren nae gelegentheyt vant volck int sterfhuys wesende"; zij die pestlijken gedragen hebben, moeten die dag uit de herberg blijven; oude gewoonte: men mag het lijk van een klein kind laten dragen door een van de groenroeden, de knecht van de schutterij, de knecht van het ambachtsgilde, de knecht van den blok of iemand anders, zonder de dragers te betalen; het lijk moet wel zo klein zijn dat het onder de arm kan worden meegedragen; gebeurt dit door de dragers, dan 6 str.; als vorig, door de dragers, maar gestorven aan de pest 6 str.; indien dragen van een rouwmantel en zwarte hoed, dan extra 4 str.
13.01.1634 | A 28; doos 784

Belastingen/stadsfinanciën

Met veel moeite van de Staten-Generaal een remplacement gekregen; Staten-Generaal willen dat de stad bezuinigt op ambten; zij zijn bereid de St. Van Holland te overreden de Brabantse lijst toe te staan; de gouverneur en anderen worden vereerd, omdat zij goed werk hebben gedaan.
14.01.1634 | A 28; doos 784

Verkeer te water/beurtveer

Ampliatie van de keur van het schippersgilde in verband met de verhouding schippers - marktschippers.
14.01.1634 | A 36; Gans; doos 788

Handel/graan/bestuur/makelaardij

Verordening op de makelaars of "pondtgaerders"; het betreft vooral de graanhandel; loon: bij graan 2 groten Vlaams per £ Vlaams; voor andere goederen dan granen ontvangen zij 1 str./£ Vl.; deze lonen worden betaald indien de makelaar de koopsom int; bij alleen bemiddelen geldt een ander tarief:
tarwe, rogge, rond en plat zaad: 10 str./last
haver, gerst, mout en andere granen: 8 str./last
de bemiddeling is verplicht voor alle graan, de inning niet; hun aantal wordt vastgesteld op 3; zij moeten een borg stellen van fl. 1.000.
01.02.1634 | A 36; Gans; doos 788

Zaak-De Bitter

Instructie rentmeester De Bitter; op 13 juli 1633 heeft De Bitter beloofd zich hieraan te houden; hij draagt het geld af aan de rector of provisor en is aan hem ook verantwoording schuldig voor zijn financieel beheer; hij mag alleen verhuren en verpachten met toestemming en in aanwezigheid van de rector.
23.06.1634 | A 36; Gans; doos 788

Armenzorg/Geefhuis/gasthuis

Geschil tussen Van Bernagie en De Roy over wie de rogge moet betalen waarmee tijdens het beleg de apothekers zijn betaald die geneesmiddelen leverden aan het gasthuis; de magistraat had beslist: 3/4 voor rekening van het Geefhuis en de rest voor het gasthuis; er is aan rogge geleverd voor 3509.75; de beide provisoren (president Lyon voor het Geefhuis en Pelgrim voor het gasthuis) hebben in aanwezigheid van twee schepenen en van Gans de zaak besproken en een regeling getroffen; besloten: regeling goedgekeurd.
03.02.1634 | A 36; Gans; doos 788

Industrie/textiel

Rekest dekenen van de lakenkopers en enige kooplieden; contra de halmeester; om de verordening te wijzigen; besloten: dat de hal "niet tot dwang maer tot gerieff van den coopman mochte dienen".
03.02.1634 | A 29; doos 785

Industrie/textiel

Rekest halmeester Bakhuizen: om te worden gehoord; besloten; commissoriaal.
03.02.1634 | A 29; doos 785

Bestuur/secretaris

Pieter Lus is door de Staten-Generaal verklaard tot geboren Brabander en wordt dus toegelaten tot het ambt van secretaris.
03.02.1634 | A 29; doos 785

Gezondheid

Rekest chirurgijns van het leger om bekkens te mogen uithangen; besloten: dit is in strijd met de keur op het chirurgijnsgilde en wordt dus niet toegestaan.
03.02.1634 | A 29; doos 785

Bestuur/pensionaris

Voorstel president om eerste pensionaris J. Gans te vereren wegens bewezen diensten; besloten: zijn jaarsalaris van fl. 520 te verhogen tot fl. 1.000.
03.02.1634 | A 29; doos 785

Gezondheid

Voorstel hoogschout om de keur op het chirurgijnsgilde te veranderen; chirurgijns die hun patiënten voor de tweede maal verbinden, moeten dit doorgeven aan de hoogschout; besloten: afgewezen.
03.02.1634 | A 29; doos 785

Bestuur/secretaris

Benoemingsakte van secretaris Lus; zijn voorganger Willem Ploos heeft afstand gedaan; Lus was voorheen secretaris van commandeur Tienen.
03.02.1634 | A 29; doos 785

Industrie/textiel

Er zijn problemen met de lakenhal; rekesten van Bakhuizen en Bel en van de dekens van de lakenkopers en van enige kooplieden over en weer; bij de verordening op de hal is destijds gebruik gemaakt van verordeningen uit Amsterdam, Dordrecht enz.; verslag van een inspectiebezoek door hoogschout en enige schepenen; zij hebben Jan van Eck ontboden en gevraagd naar de boekhouding; antwoord: zijn er al drie maanden niet; het "comptoir" was leeg; besloten: Bakhuizen gerechtelijk te laten aanzeggen dat hij de boeken moet tonen, als dat niet gebeurt alle lakens uit de hal te halen en te inventariseren; de echtgenote van Bakhuizen zei dat haar man 'uit' was en zij wist niet waarnaartoe.
06.02.1634 | A 36; Gans; doos 788

Bestuur/defensie

Klachten van de gouverneur: allerlei verdachte personen gaan de stad in en uit; hij wil meer controle met name op de veren naar Vught, Vlijmen en Den Dungen; besloten: de veren zijn altijd vrij geweest; worden gebruikt door de huislieden; men gaat op een deel van de wensen van de gouverneur in.
07.02.1634 | A 36; Gans; doos 788

Belastingen

Instructie opgesteld voor een Haagse commissie; Brabantse lijst, vrijstelling van tol voor Bosschenaren in Grave te behouden (naleving van een oud privilege loopt gevaar).
10.02.1634 | A 29; doos 785

Gezondheid/gasthuis

Geschil van mening over de betaling van stadsdokter Rosaeus voor zijn werk voor militairen in het gasthuis; Rosaeus stelt: het is een zeer druk gasthuis, hij wil voor zijn werk voor de militairen een salaris van 600 en een verhoging van zijn gewone salaris; "ten reguarde van het groote guarnisoen swaerder is te bedienen als eenich gasthuys van het landt, ten waere het gasthuys van Amsterdam" waar de dokter 800 krijgt + vrije huur, brandstof, licht, een vette os etc.; hij heeft het zo druk dat zijn eigen praktijk eronder lijdt; er wordt verder onderhandeld; Rosaeus eist 500 van het gasthuis en 250 van de stad (was 200); gasthuismeester De Roy weigert dit; het land betaalt per soldaat per dag 2 str.; besloten: provisor en meester gaan naar de Raad van State om te vragen de 2 str. uit te betalen aan het gasthuis; Rosaeus krijgt dan een redelijk loon voor zijn werk.
10.02.1634 | A 36; Gans; doos 788

Industrie/textiel

Voorstel van een commissie om de verordening op de lakenhal aan te passen; gezien de rekesten van het wollenlakenambacht en dat van schout en schepenen van Tilburg die handelen namens de wolververs en lakenkopers aldaar enerzijds, en een rekest van Bakhuizen anderzijds besloten de verordening als volgt aan te passen:

alle kooplieden zowel die van binnen als die van buiten de stad, mogen alle soorten van wollen lakenen en alle andere wollen stoffen naar de hal in het Minderbroedersklooster brengen of daar waar het hen zal believen [de hal is dus niet meer verplicht];
lakens waarop de kooplieden geld op willen lenen, moeten wel naar de hal gebracht worden op een boete van fl. 12.-
lakens die buiten de hal worden verkocht en lakens die in 's-Hertogenbosch worden verkocht door kooplieden van buiten of hun factoors worden door het gilde van de lakenkopers belast met 1 str. per laken ten bate van het Weeshuis.

11.02.1634 | A 36; Gans; doos 788

Gezondheid/gasthuis

Dr. Rosaeus krijgt boven zijn salaris van fl. 200 als stadsdokter nog eens fl. 350 als gasthuisdokter (uit de kas van het Groot Gasthuis).
06.03.1634 | A 29; doos 785

Gezondheid/apotheken

De doktoren Rosaeus, Rombouts en De Bie moeten de "droges, speceryen ende simplicia in alle de winckels van de apotheeckers" .. "visiteren ende te proberen weder de selve goet syn ofte niet"; daarover moeten zij rapporteren aan de magistraat.
06.03.1634 | A 29; doos 785

Belastingen

Rapport Haagse commissie; de beslissing over de Brabantse lijst hangt af van de Staten van Holland; besloten: nieuwe Haagse commissie te benoemen die in Dordt langs moet gaan omdat "dese stadt daer inne wel de meeste partije sijnde" en de eerste stem heeft in de Staten van Holland.
06.03.1634 | A 29; doos 785

Industrie/textiel

Ingekomen missive Raad van Brabant met verzoek om advies op een rekest van halmeester Bakhuizen om "in sijne possessie vel quasi als halmr. gemainteneert te worden"; besloten: te rescriberen.
06.03.1634 | A 29; doos 785

Zaak-De Bitter

Rekest rentmeester De Bitter om 'verzekerd' te worden van het kantoor en om dichtbij het Geefhuis te mogen wonen, en wel in het huis waar nu klerk Van der Wiel nog zit; besloten: akkoord.
06.03.1634 | A 29; doos 785

Industrie/textiel/Meierij

Rekest dekenen van de lakenkopers en dekenen van de verwers; dat de naar Den Haag gaande commissie hun rekest bij de Staten-Generaal ondersteunt; zij vroegen: "dat de laeckenen in de Meyerye deser stadt gemaeckt ende alhier gebracht wordende om geverruwet te worden, als mede dat van de laeckenen in de selve Meyerye gemaeckt van de wolle by de borgeren alhier ingekocht ende nae de Meijerije gesonden, geen licent en mochte worden betaelt"; dat het plakkaat [sic] van Ludolf van Lintzenich alhier aangeslagen niet wordt 'geëxtendeerd' tot de Limburgse, Eupense, Tilburgse en andere 'inheemse' [sic] lakens, zoals Lintzenich wil; besloten: akkoord.
07.03.1634 | A 29; doos 785

Belastingen

Besloten de actie betreffende de vrijstelling van allerlei tollen in Holland even te laten rusten om de zaak van de Brabantse lijst niet te verknoeien; "alsoo die van Hollant in beijden dese stadt niet wel genegen en waren"; dit n.a.v. een rapport over de vrijstellingen van tollen.
17.03.1634 | A 29; doos 785

Industrie/gilden

Rekest ambachtsgilde olieslagers om keurmeesters aan te stellen; akkoord.
18.03.1634 | A 29; doos 785

Industrie/gilden

Rekest gilden kuipers, draaiers, schrijnwerkers en raaimakers om keurmeesters aan te stellen; akkoord.
18.03.1634 | A 29; doos 785

Bestuur/ambt

Rekest ijkmeester om een instructie; commissoriaal.
18.03.1634 | A 29; doos 785

Kapellen

Rekest kerkmeesters: om de St. Corneliskapel die dreigt in te storten te inspecteren; akkoord, maar eerst te onderzoeken van wie hij is: de naburen of de stad.
18.03.1634 | A 29; doos 785

Bestuur/religie

Hoogschout komt met een officiële verklaring over uitlatingen gedaan door Maria van Groeningen echtgenote van de jonge Francois van Bree, in de Zwarte Arend; zij beticht de predikanten ervan het niet met hun eigen vrouwen te doen, maar naar de hoeren te gaan; zij betalen daarvoor; "de heele stadt weet het wel, de kinderen op de straet die singeder lietjesn van".
26.03.1634 | A 36; Gans; doos 788

Belastingen/stadsfinanciën

Brief van de Haagse commissie: de Staten van Holland willen in de Staten-Generaal een vast remplacement; wat te doen; besloten: géén vast remplacement accepteren, alleen de Brabantse lijst.
30.03.1634 | A 29; doos 785

Belastingen

Suerius dringt aan op betaling van de beden; besloten: vrijstelling te vragen omdat Breda en Bergen geen beden betalen en de Brabantse lijst hebben.
30.03.1634 | A 29; doos 785

Defensie

De commissie uit de Raad van State eist enige duizenden ijzeren kogels op die na de overgang onder het stadhuis waren gevonden en die nu zoek zijn.
30.03.1634 | A 29; doos 785

Industrie/textiel

De dekens van het ambacht van de drapeniers klagen over de volmolen; besloten de verordening van 2 aug. 1633 aan te vullen en wel als volgt:

wegens de hoge kosten van de brandstof wordt het tarief verlaagd van 21 naar 20 str. per laken;
lakens in de stad gemaakt hebben altijd voorrang boven buitenlakens;
Thomas Schonck wordt als bedrijfsleider vervangen door Hendrik Jansz. Houtzager.

11.04.1634 | A 36; Gans; doos 788

Religie/begijnhof

Ingekomen brief van de Raad van State d.d. 5 april; wij vernemen dat de begijnen nog steeds in het gasthuis werkzaam zijn en dat zij de gereformeerde zielzorg daar belemmeren en hinderen; dit achten wij zeer ongewenst; verzoek de begijnen te verbieden in het gasthuis te komen en de uitoefening van de katholieke eredienst te verbieden; volgt brief met antwoord van de schepenen: de klachten over de begijnen zijn onterecht; zij doen goed werk; de predikanten en kerkeraad hebben bij ons ook niet geklaagd, wie dan wel?; wij zullen proberen meisjes van de religie te krijgen, maar in tijden van pest, roode melisoen en andere hete ziekten is dat moeilijk.
12.04.1634 | A 36; Gans; doos 788

Ruimtelijke ordening/nieuwe haven

Instelling van een commissie die de haven moet schoonmaken en repareren en tevens moet bezien of er een nieuwe kade kan worden gemaakt aan de noordzijde van de haven en of enige achterhuisjes van de Oude Lombard tot het Veregat niet kunnen worden afgebroken.
27.04.1634 | A 36; Gans; doos 788

Bestuur/religie

Maria van Groeningen vraagt om vergiffenis.
27.04.1634 | A 36; Gans; doos 788

Ruimtelijke ordening/Dieze

Men begint met het vegen van de haven en de Binnen-Dieze.
16.05.1634 | A 29; doos 785

Industrie/textiel

Geschil of het weven van "tierlentey" een vrij ambacht is.
16.05.1634 | A 29; doos 785

Ruimtelijke ordening/Dieze

Eigenaren van grond langs de Dieze moeten de oevers beschoeien met stenen of planken.
16.05.1634 | A 29; doos 785

Ruimtelijke ordening/Dieze/Meierij

Afgevaardigden van de kwartieren P en K zijn aangeschreven door de stad om gratis karren te leveren voor het vegen van de Dieze; zij protesteren: dit is een nieuwigheid; nog nooit eerder gebeurd; antwoord: is in 1611 ook al geschied; de stad beroept zich op het privilege dat die van de Meierij moeten helpen de 'vesten te diepen'.
26.05.1634 | A 29; doos 785

Ruimtelijke ordening/Dieze/Meierij

Kwartieren P, K en O protesteren tegen de res. van 26 mei; dit is voor hen riskant wegens het geschil over de soevereiniteit over de Meierij; besloten: persisteren; indien geen levering, dan worden de karren aanbesteed en worden de kosten verhaald op de kwartieren.
02.06.1634 | A 29; doos 785

Gezondheid

Schepen Van der Meulen: een jongetje in het weeshuis "seer deerlyck aen de steen lach"; om van de pijn verlost te worden, moet er gesneden worden; er is een meester gevonden, maar deze verlangt eerst een consent van de magistraat (geen res. genomen of genoteerd).
24.06.1634 | A 29; doos 785

Verkeer te water/koophandel vrij

Rekest schippers en boden op Amsterdam; klagen over de concurrentie van andere schippers op Gouda, Haarlem en Leiden die brieven e.d. meenemen; besloten: "hoewel myn Heeren schepenen verstaen dat de coophandel behoort vry te syn", wordt dit toch verboden als zijnde onbehoorlijk en ongeoorloofd; op straffe van een boete.
11.07.1634 | A 29; doos 785

Verkeer/bode

Rekest ordinaris bode op Breda: om voerlieden te verbieden brieven voor Breda aan te nemen; akkoord.
21.07.1634 | A 29; doos 785

Verkeer te water/beurtveer

Twee rekesten van kooplieden, grossiers en andere negotianten; klagen over schade toegebracht door de marktschippers; besloten: commissoriaal.
21.07.1634 | A 29; doos 785

Kapellen/tijdmeting

Op hun verzoek krijgen de geburen van het Hinthamereinde een klok uit de St. Janskerk om op te hangen in de St. Anthoniuskapel; dit tot gerief van de geburen; het moet een slaande klok zijn.
26.07.1634 | A 37; doos 789

Verkeer te water/haven

De nieuwe muur aan de haven te versterken met grenen palen en dwarsbalken teneinde schade door aanmerende schepen te voorkomen.
27.07.1634 | A 29; doos 785

Haven

Ingekomen octrooi om muur tussen Vis- en Korenbrug te voltooien.
27.07.1634 | A 29; doos 785

Rechtspraak/belastingen

Ingekomen res. R: schepenen worden gedelegeerde rechters inzake de gemene middelen.
27.07.1634 | A 29; doos 785

Verkeer te water/haven

Ingekomen rekest twee aannemers verdiepen haven om uitbetaling; werk is gereed.
27.07.1634 | A 29; doos 785

Handel/hout

Schepen Van Casteren die toch in Dordt is, moet daar informeren naar de prijs van het grenen hout; indien in Saardam of Amsterdam lagere prijzen, dan daar inkopen.
28.07.1634 | A 29; doos 785

Openbare werken/houttuin

De houttuin ligt op het Ortheneinde.
29.07.1634 | A 29; doos 785

Openbare werken/turf

Sluiting overeenkomst met Frans Blom over de levering van turf; 9 str./ton.
08.08.1634 | A 37; doos 789

Gezondheid

Magistraat gelast de zinneloosmeesters de vrouw van een afwezige soldaat op te nemen, hoewel het wellicht tegen de statuten is; op kosten van de stad of het Geefhuis.
11.08.1634 | A 29; doos 785

Stadsfinanciën

Te bezuinigen op de "officien", zoals gewenst door de Staten-Generaal; voortaan bij elke poort maar een schrijver.
17.08.1634 | A 29; doos 785

Verkeer te water/Aa

Benoeming van een commissie tot inspectie van de rivier de Aa; op verzoek van Oudart, heer van Rixtel.
15.09.1634 | A 29; doos 785

Belastingen

Rapport commissie-tollen; verwijzing naar groot aantal, niet afgeschreven, bewijsstukken; de stad zou vrijstelling hebben van tollen in Holland, Zeeland, Gelre, Utrecht, Brabant, Limburg en op de Rijn.
15.09.1634 | A 29; doos 785

Bestuur

Hoogschout meldt: enige lieden spreken kwaad over de prins van Oranje die juist van Breda is vertrokken; besloten: Abraham de Boter, nu onvindbaar, moet zich binnen 24 uur melden bij de schepenen; verder maatregelen genomen tegen Gerrit Theunis (verliest zijn ambt) en Hester Zegers.
22.09.1634 | A 29; doos 785

Bestuur/policiemeester

Substituut-policiemeester Pelgrom vraagt om opslag: veel werk, de stadstimmerman en -metselaar die onder zijn toezicht staan verdienen meer namelijk fl. 6.60 en fl. 7.-/week; akkoord, salaris wordt fl. 7/week.
25.09.1634 | A 29; doos 785

Gezondheid/apotheker

Apotheker Schooff die voor de helft mag leveren aan het Groot Gasthuis heeft slechte waar geleverd; hij is benoemd op voorschrijven van de prins; wordt niet ontslagen, maar gewaarschuwd.
25.09.1634 | A 29; doos 785

Handel/beurtveer

Benoeming marktschipper op Nijmegen; zoon volgt vader op.
14.10.1634 | A 29; doos 785

Onderwijs

Scholarchen vragen om goedkeuring van een door hen ontworpen reglement.
14.10.1634 | A 29; doos 785

Belastingen

Pensionaris Van Sonst die naar Den Haag gaat, gelast bij de prins de zaak van de tol te Grave te bepleiten.
18.10.1634 | A 29; doos 785

Rechtspraak

Twee schepenen hebben 14 dagen lang de beurt om "te sitten op de rollen, passeeren van alle contracten" en andere zaken.
20.10.1634 | A 29; doos 785

Onderwijs

Vaststelling "leges scholasticae" (niet weergegeven); scholarchen klagen: de klokken in de stad slaan niet gelijk; de jongens maken daar gebruik van door te laat te komen; zij worden daardoor ook buiten hun schuld gestraft; verzoek: dat de klokken gelijk slaan; besloten: voor te leggen aan de horologiemaker.
20.10.1634 | A 29; doos 785

Handel/haven

Benoeming weger van de steenkolen en meter van de houtkolen.
23.11.1634 | A 29; doos 785

Belastingen

Rapport over de Cuykse tol; besloten: naar de Haagse commissie te schrijven om hier hard achterheen te gaan, anders loopt het mis.
23.11.1634 | A 29; doos 785

Handel/haven

Benoeming korenmeter.
24.11.1634 | A 29; doos 785

Handel/broodzetting

Klachten over te licht brood; de schepenen "als commissarissen ter expeditie van de rolle vaceerende" controleren wekelijks in diverse wijken van de stad het brood.
25.11.1634 | A 29; doos 785

Industrie/textiel

Res. Staten-Generaal 11 november 1634 over de import van lakens uit de Meierij wordt in aanwezigheid van, maar onderprotest van de schepenen afgekondigd.
25.11.1634 | A 29; doos 785

Haven

Rekest korenmeters: wegens de dure tijd om hun aantal tot op 15 of 16 te laten uitsterven; besloten: uitsterven tot op 16.
30.11.1634 | A 29; doos 785

Kerken/cultuur

Mr. Philips de organist van de St. Janskerk verklaart dat het orgel nu zeer goed is.
12.12.1634 | A 29; doos 785

Bestuur

Hoogschout vraagt om Albert Spoordonk, Jacob Denissen en Sebrecht Janssen gevangen te mogen zetten; hebben het "schandaleus liedeken" gemaakt op het aftrekken van de prins bij Breda; schepenen weigeren dit: Bossche poorters alleen gevangen te zetten als zij lijf of lid hebben verbeurd; personen worden naar huis gestuurd.
13.12.1634 | A 29; doos 785

Belastingen

Rapport Haagse commissie; Holland blijft weigeren in te stemmen; de commissie heeft een oplossing: Brabantse lijst en tegelijk de stedelijke accijnzen verhogen en wel zo dat gemene middelen en stadsaccijnzen samen even veel zullen opbrengen als Gorcum en Dordrecht, die het meeste bezwaar maken, heffen; besloten: akkoord.
14.12.1634 | A 29; doos 785

Zaak-De Bitter

De Bitter verzoekt om 'verzekerd' te worden van het kantoor van het Geefhuis; akkoord.
15.12.1634 | A 29; doos 785

Kerken/cultuur

De orgelmakers zijn gereed met hun werk; volgt: overeenkomst d.d. 21 december 1634 tussen stad en orgelmakers meester Galtus Garniersen en mr. Garnier Galtussen, zoon van de vorige, beiden orgelmakers; oude contract van 28 maart 1634 wordt vernietigd; loon is fl. 5/dag; zij werkten 35 weken, van ieder 6 dagen; bovendien vergoeding voor gebruikte materialen ad fl. 130-16-10; voor de knecht Dirk Thomassen fl. 88; voor vracht en andere onkosten fl. 89-16-12; als verering aan de echtgenoten van beiden ieder fl. 25; zij moeten het klein orgel op het oksaal nog in orde brengen; hiervoor krijgen zij ook fl. 5/dag en huishuur, brand en bier; zij komen jaarlijks het groot orgel onderhouden; krijgen daarvoor fl. 100/keer.
20.12.1634 | A 29; doos 785 | f 99v

Haven

Schepen geladen met hooi doen de pas uitgebaggerde haven weer dichtslibben.
17.01.1635 | A 29; doos 785

Handel Rijnland/bode

Rekest kooplieden die handelen op Nijmegen en Wesel; voorstel: bode op Maastricht en Luik doet voornoemde steden er bij; akkoord.
17.01.1635 | A 29; doos 785

Gilden/nastelmakers

Rekest ambacht van de nastelmakers: klagen over soldaten van het garnizoen die nastels maken en over vreemde kooplieden die hier hun waren slijten.
17.01.1635 | A 29; doos 785

Bestuur/handel Luik

Vaststelling instructie voor de schrijvers aan de poorten; teneur: strenge controle op alle personenverkeer en op vreemdelingen; mensen komend uit neutrale of vijandelijke streken moeten doorgestuurd worden naar de gouverneur of commandeur; controle op brieven; iedere avond controle van alle briefjes en registers; boeken en briefjes gaan naar de gouverneur/commandeur én naar de hoogschout en de president; huislieden met goederen moeten buiten de poort wachten op de visitatie;
art. 11: "Soo het geviel datter eenige quantiteyt van karren uyt het landt van Luyck ofte andere quartieren quamen met ofte sonder convoy sullen deselve niet binnen laeten voor ende alleer de heere Gouverneur ofte Commandeur daer van en sy verwitticht ende ordre daer toe heeft gegeven";
art. 12: geen "laserussen, heydense vrouwen ofte andere bedelaers: mogen worden toegelaten.
10.02.1635 | A 29; doos 785

Consumptie/gilden

Rekest ambacht van de vleeshouwers; tegen invoer van slecht vlees, ingekocht door vettewariërs; hierdoor kunnen "wel licht groote sieckten ... ontstaen ende dese stadt worden geinfecteert"; besloten: zoals verzocht, moet alle ingevoerde vlees eerst naar de keurmeesters.
21.02.1635 | A 29; doos 785

Openbare werken/haven

Gelezen rapport commissie "tot de directie van de wercken deser stadts haven" (commissie d.d. 9 februari 1635); vragen hoe de kaden uit te voeren; gezien de adviezen van de "ingenieur" Bilderbeeck en die van de stadstimmerman en -metselaar, besloten de kade van de haven aan beide zijden te beleggen met blauwe steen.
28.02.1635 | A 29; doos 785

Belastingen/handel

Klacht door Maasschipper Lambrecht Thielens ; op veel plaatsen n.l. Eijsden, Liessel (?), Asselt, Grave, Ravenstein, Hedel en Lith wordt tol geëist ondanks stads vrijdom.
20.02.1635 | A 29; doos 785

Haven/gilden

Rekest dekenen en suppoosten gilde zakkendragers; om uit te laten sterven tot 24; zijn nu met 36; besloten: uit laten sterven tot 26 personen.
07.03.1635 | A 29; doos 785

Haven/gilden

Verordening op het loon van de zakkendragers; er zijn twee tarieven namelijk voor zout en voor graan; graantarief hangt af van de afstand van de haven en het soort graan; onderscheiden worden: lichte haver, hete haver, gerst-mout-boekweit, rogge, zaad, tarwe en bonen-erwten, dit alles in oplopende volgorde van tarief; tarieven per hoed; [zout en deel/alle graan werden per schip aangevoerd].
07.03.1635 | A 29; doos 785

Handel/graan

Rekest gemene kooplieden en factoors in de stad; om een lager tarief voor de makelaars; vragen het tarief van Amsterdam, dat lager is dan 's-Hertogenbosch; besloten: tarief niet te veranderen; kooplieden mogen graan onder bepaalde voorwaarden buiten de makelaars om laten verkopen.
07.03.1635 | A 29; doos 785

Zaak-De Bitter

Na klacht van De Bitter over het gedrag van de klerken van het kantoor die zich bezighouden "met toeback, drincken, citer speelen ende andersints"; besloten dat de rector de klerk Jan van Campen ontslaat en dat opperklerk Van der Wiel per 1 mei a.s. weg moet zijn uit zijn ambtswoning.
07.03.1635 | A 29; doos 785

Zaak-De Bitter

Van der Wiel verhuist per 1 mei 1635.
08.03.1635 | A 29; doos 785

Belastingen/Brabantse lijst

Rapport Haagse commissie; met veel moeite is de Brabantse lijst toegestaan; St. van Holland gingen alleen akkoord als zij een lijst krijgen van de stadsmiddelen; res. St. van Holland 20 februari 1635: akkoord met Brabantse lijst onder voorwaarden en voor 3 jaar; res. St. van Holland 27 februari: Gorcum en Dordt mogen aanwezig zijn namens de St. van Holland bij de verpachting in 's-Hertogenbosch; het zijn vooral de dicht bij 's-Hertogenbosch gelegen steden Dordt en Gorcum die dit willen; St. van Holland willen bovendien per se bij de verpachting aanwezig zijn; Staten-Generaal willen dat ook en zij accepteren geen "preeminentie" van Holland; commissie is bang dat alles nu toch nog mis loopt; hun voorstel: afgevaardigden van St. van Holland mogen er wat ons betreft bij zijn "jae alwaert oock de geheele stadt van Dordrecht ende Gorcum"; besloten: gevraagde lijst op te stellen.
09.03.1635 | A 29; doos 785 | f 133v

Haven/gilden

Rekest gezworen turftonders; om hun aantal te laten uitsterven tot 14 of 15; besloten: 18 (res. 18 sept. 1635: er zijn nu 23 tonders).
14.03.1635 | A 29; doos 785

Belastingen/Brabantse lijst

Ontwerp-lijst te verhogen stadsaccijnzen gelezen; besloten de accijns op rogge niet te verhogen "tot solagement van de arme ingesetenen ende soldaeten"; de tarweaccijns wordt ter compensatie wel verhoogd om gelijk te komen met Dordt; opzet is: Brabantse lijst + stadsaccijnzen moeten gelijk zijn aan wat in Dordt wordt geheven.
15.03.1635 | A 29; doos 785

Belastingen/Brabantse lijst

Akte afgegeven door de Leden dat zij akkoord gaan met de voorwaarden gesteld door de Staten van Holland.
15.03.1635 | A 29; doos 785

Zaak-De Bitter

Rekest klerk Van der Wiel om te mogen blijven wonen tot 1 mei 1636; aanbod om fl. 200 per jaar aan huur te betalen in plaats van fl. 100; afgewezen.
16.03.1635

Belastingen/Brabantse lijst

Rapport Haagse commissie; Dordt en Gorcum gingen akkoord; Staten-Generaal maakten grote problemen; besloten is: Brabantse lijst nu voor 1 in plaats van 3 jaar.
27.03.1635 | A 29; doos 785

Openbare werken/straten

Gouverneur klaagde over de vele goten die dwars over de straten lopen; lastig voor de wagens en koetsen; besloten: 7 goten te overwelven en wel die waarover de gouverneur veel rijdt.
17.04.1635 | A 29; doos 785

Verkeer te water/gilden

Twee schepenen worden benoemd tot overdeken van het schippersgilde; taak: beslechten van geschillen die niet in eigen kring kunnen worden opgelost; alle schippers moeten aan boord hebben voor de verdediging tenminste 4 musketten.
25.04.1635 | A 29; doos 785

Gezondheid

Apotheker van der Schooff vertrekt uit de stad.
26.04.1635 | A 29; doos 785

Industrie/textiel

Rekest Nicolaas Reynarts c.s.; willen de draperie doen toenemen; vragen om enige maatregelen commissoriaal; betreft onder meer het stellen van de pegel van de watervolmolen.
09.05.1635 | A 29; doos 785

Handel/Rotterdam

Rekest gemene kooplieden en wollenlakenkopers klagen dat de handel op Rotterdam wordt gehinderd door "d'onwillicheyt ende krygelicheyt" van de marktschippers op Rotterdam; er zijn er nu 2, dat is 2 te weinig; besloten: benoemen, op voordracht van de rekestranten, nog twee schippers erbij.
09.05.1635 | A 29; doos 785

Industrie/textiel

Rekest Reynarts c.s. commissoriaal.
14.05.1635 | A 29; doos 785

Industrie/textiel

Rapport commissie van 14/5 (*); zij ontwierpen een overeenkomst te sluiten met Reynarts over het gebruik van de watervolmolen "tot bevorderinge ende toeneeminge van de draperije ende neeringe"; gehoord de dekenen van de gewantsnijders en drapeniers; volgt contract (f 165v) d.d. 16 mei 1635:

Reynarts krijgt vrijstelling van het gilde van de gewantsnijders;
hij mag de oude volmolen gebruiken totdat hij van de korenwatermolen een nieuwe volmolen heeft gebouwd;
hij moet zo spoedig mogelijk beginnen met de bouw;
na voltooiing van de volmolen "op de Hollantsche maniere" gaan zij lakens vollen;
als het werk toeneemt, zullen zij de oude volmolen herstellen;
de drapeniers in de stad hebben in de nieuwe volmolen twee kommen voor hun eigen lakens; zij betalen daarvoor 2.50/laken, leveren de vollersaarde op hun kosten en zuiveren de lakens zoals zij dit tot nu toe deden;
als de Hollandse wijze van zuiveren en vollen beter blijkt dan de Bossche, dan mogen de drapeniers daarop overgaan; Reynarts zal dan minder rekenen dan "eenige goede meulens in geheel Hollant";
de niet-Bossche lakens komen van buiten de stad;
er komen komzegelaars die de schade toegebracht tijdens het vollen schatten;
Reynarts gebruikt de molen 12 jaar en betaalt de stad in die tijd een recognitie van fl. 10;
verlenging na die 12 jaar is mogelijk, maar dan wordt de recognitie fl. 100;
Reynarts onderhoudt de molen en geeft deze aan de stad na afloop van de overeenkomst;
het waterpeil wordt vastgesteld door gouverneur en magistraat samen, rekening houdend met de belangen van de eigenaren van de landerijen buiten de stad;
zij moeten de molen afbreken als dat wegens nieuwe fortificatiën of anderszins nodig is.

16.05.1635 | A 29; doos 785 | f 165v

Handel/bode

Benoeming (op rekest) van Richard Cardero als bode op Londen [sic].
22.05.1635 | A 29; doos 785

Armenzorg

Een loterij [welke ?] leverde fl. 400 voor de armen op; wordt als volgt verdeeld: diakonie (200), weeshuis (100) en Tafel van de H. Geest (100).
30.07.1635 | A 29; doos 785

Belastingen

Invoering klein zegel; standpunt magistraat: zonder onze toestemming ingevoerd, is strijdig met de privileges en de capitulatie; besloten: de griffier, secretarissen en notarissen niet te ontbieden om de eed op het plakkaat af te leggen; geheimhouding wordt opgelegd.
02.08.1635 | A 30; doos 785

Gezondheid/pest

De pest neem toe.
25.08.1635 | A 30; doos 785

Belastingen/Brabantse lijst

Benoeming van Haagse commissie; om Brabantse lijst, die op 1 oktober afloopt, voort te zetten.
06.09.1635 | A 30; doos 785

Gezondheid/pest

Overeenkomst met "doctor" Pieter van Dam uit Utrecht; hij zal adviseren hoe de pestlijders te behandelen en de stad voorzien van "antiphermacum ofte pest water"; salaris fl. 125/maand; per pint pestwater krijgt hij fl. 4.10; als de ziekte toeneemt, moet er een knecht komen die dan fl. 25/maand verdient.
13.09.1635 | A 30; doos 785

Zaak-De Bitter

Rapport over het conflict tussen De Bitter en Bernagien.
17.09.1635 | A 30; doos 785

Handel/bode

Benoeming (op rekest en op aanbeveling van magistraat van Zwolle) van een bode op de drie Overijsselse steden.
20.09.1635 | A 30; doos 785

Belastingen

Gelezen missive Raad van State van 12/9 om het klein zegel in te voeren.
21.09.1635 | A 30; doos 785

Belastingen

Gelezen missive Raad van State aan hoogschout om klein zegel in te voeren.
22.09.1635 | A 30; doos 785

Religie

Er zijn nu: 4 Nederlandse, 1 Engelse en 1 Franse predikanten.
17.10.1635 | A 30; doos 785

Gewoonten

Vaststelling verordening op de grafdelvers, lijkbidders en de grafplaatsen, het luiden van de klokken, het baarkleed en de wapenborden;
Lijkbidders; er zijn vier lijkbidders;

"groote heeren ofte vrouwen" die willen dat de hele stad of het grootste deel "ter begraeffenisse gebeeden" wordt, per bidder fl. 2.50;
de halve stad of iets minder fl. 2.--
200 à 300 personen fl. 1.50
100 à 150 personen fl. 1.--
alleen vrienden en geburen fl. 0.75
schamele lieden en zij die bedeeld worden door diakonie, blokken of Godshuizen fl. 0.30

verdiensten in een gemene beurs die wekelijks wordt verdeeld

Het luiden:
Hoogschout, schepenen, gezworenen, raden + pensionarissen, griffier en secretarissen + de "edelen", hun vrouwen en kinderen krijgen een gereduceerd tarief namelijk voor groot gelui fl. 4/uur waarvan fl. 3 voor de koster voor zijn werk; het eerste uur wordt hun kwijtgescholden; groot gelui fl. 12/uur waarvan fl. 3 koster; middel gelui (= 2 klokken) fl. 4 voor de koster fl. 2; een klok fl. 2 voor de koster fl. 1; andere parochiekerken dan de St. Jan: fl. 2 waarvan fl. 1 voor de koster.
30.10.1635 | A 30; doos 785 | f 39r

Belastingen/Brabantse lijst

Benoeming Haagse commissie; per 1/10 is de Hollandse lijst weer ingevoerd.
24.01.1636 | A 30; doos 785

Openbare werken/haven

Rekest geburen Ortheneinde; om de nieuwe straat aan de nieuwe kaai te kasseien en om een trap aldaar; verder om een brug; kasseien en trap toegestaan, rest voorlopig niet.
24.01.1636 | A 30; doos 785

Rechtspraak/garnizoen

De Raad van State te benaderen over het volgende probleem: personen die door de schepenbank zijn veroordeeld, gaan daarna in militaire dienst, zodat het vonnis tegen hen niet kan worden uitgevoerd.
26.01.1636 | A 30; doos 785

Haven

De havenmeester wordt gelast de komende drie weken alle in- en uitgaande schepen te inspecteren.
07.02.1636 | A 30; doos 785

Belastingen

De hoogschout wil, na ontvangst van een brief van de Staten-Generaal, dat de schepenen staan over de eedsaflegging voor het klein zegel; besloten: persisteren bij vorige resolutiën.
12.02.1636 | A 30; doos 785

Industrie/bier

Rekest brouwers: met het sluiten van de licenten mag er ook geen bier meer de stad uit; bier viel nooit onder het licent; betreft uitvoer van bier naar het platteland.
12.02.1636 | A 30; doos 785

Zaak-De Bitter

Klacht De Bitter: hij kan zijn werk niet doen; zijn boeken zijn met geweld uit de 'kas' gehaald; liggen nu verspreid over de vloer; hij kan niet één klerk van het kantoor vertrouwen.
12.02.1636 | A 30; doos 785

Belastingen

Te persisteren wat betreft het klein zegel.
25.02.1636 | A 30; doos 785

Serviesgeld/stadsfinanciën

Antwoord op een brief van de Haagse commissie dit weer n.a.v. vragen van de Staten-Generaal over de stedelijke financiën; er wordt beweerd dat vóór 1629 door de koning geen serviesgeld werd vergoed; dit is onjuist; al vóór 1609 betaalde de koning servies voor de soldaten die bij de burgers logeerden; de koning betaalde ook de brandstof voor de wachthuizen; er zijn nu veel meer wachthuizen dan vroeger; de stad beroept zich op de capitulatie; interpretatie daarvan is geen zaak van de Staten-Generaal alleen; beter dit over te laten aan de Hoge Raad of de Raad van Brabant [vindt het Bossche magistraat].
27.02.1636 | A 30; doos 785

Belastingen/Brabantse lijst

Brief Haagse commissie; er is weinig kans op de Brabantse lijst; remplacement zal veel moeite kosten.
28.02.1636 | A 30; doos 785

Belastingen/Brabantse lijst

Gelezen 3 brieven van de Haagse commissie; Staten-Generaal hebben besloten: de Hollandse lijst.
18.03.1636 | A 30; doos 785

Handel graan

Nijmegen klaagde bij de Staten-Generaal over een door de stad 's-Hertogenbosch geheven belasting op de in- en uitvoer van tarwemeel, van 4 str. per zak; volgt een verweer van 's-Hertogenbosch (*); het gaat om tarwemeel dat in grote hoeveelheden vanuit Nijmegen in 's-Hertogenbosch wordt ingevoerd; de eigen Bossche handel gaat daardoor achteruit; de burgers houden niet meer zo veel graan in voorraad; de molenaars lijden schade; de bakkers hadden laatst in voorraad:
6.25 last harde tarwe
41 last rogge
4 l. en 2 malder tarwemeel
6 l. en 14 malder roggemeel
"mits elck ambacht in syne gerechtiheyt altoos is ende behoort gemainteneert te worden (f 92v); andere steden als Leiden, Gouda, Gorcum en Grave verbieden de import van meel; Amsterdam, Gorcum en G'berg heffen een belasting op buiten-bieren; men verwijst naar een vonnis van het Hof van Holland tussen Breda, eiseres, en Leiden, gedaagde.
10.04.1636 | A 30; doos 785

Onderwijs

De Raad van State benoemde een nieuwe rector voor de Latijnse School; schepenen vinden dat de stad dit recht heeft; de benoeming wordt echter wel geaccepteerd.
07.06.1636 | A 30; doos 785

Rechtspraak/religie

De hoogschout krijgt van de schepenen toestemming zich toegang te verschaffen tot een huis, waarvan deuren en vensters gesloten zijn, maar alleen in geval van overtreding van de plakkaten op de religie; volgens de costumen mag dit alleen in aanwezigheid van de meerderheid van de schepenen; reden is dat de bijeenkomsten van de katholieken steeds meer toenemen.
19.01.1636 | A 30; doos 785

Handel/bode

De weduwe van de overleden bode op Utrecht en Amsterdam mag dit ambt laten waarnemen door haar zoon "om de coopluyden wel te dienen".
24.06.1636 | A 30; doos 785

Zaak-De Bitter/reorganisatie Geefhuis

Rapport van een commissie over een 'redres' van het Geefhuis; volgt nu een tweede rapport met een ander standpunt (eerste niet, tweede wel *) [het draait om de vraag: eigen beheer of uitbesteden; het resultaat is veel meer uitbesteden]

a) bakken van brood
uitbesteden aan bakkers kost jaarlijks fl. 1.050 aan bakloon; de commissie gaat uit van 700 mud rogge dat volgens Bernagie jaarlijks wordt gespynd; van 100 pond meel maken de bakkers 125 à 129 pond brood; aan bakloon wordt door hen gevraagd fl. 1.50 à 2.40/mud; de andere commissie beweerde fl. 1.40/mud; volgens de blokken komen uit 1 s. rogge 10½ à 11 broden van 6 pond; eigen beheer kost slechts fl. 386.10 per jaar; rijshout: 250 bossen/week = fl. 292.50/jaar; loon van de knecht die per dag wordt betaald en drie maal per week komt bedraagt fl. 46.80/jaar;

b) de spynden
om de uitdeling van "hobbelen" onder de blokken af te schaffen en in plaats daarvan iedere week een extra algemene spynde te houden (er is nu slechts een spynde op zondag) wordt ook verworpen; de hobbelen zijn voor de armen die op de plank staan; worden wekelijks aan de blokken gegeven; de spynde op zondag wordt vooral bezocht door "allerhande vremde ende stoute bedelaers";

c) bedeling van leerjongens/-meisjes
voorstel om de ambachtsjongens en -meisjes, die nu dagelijks 's middags een snede brood krijgen aan de voorpoort, in plaats daarvan ¼ of ½ str. te geven is onverstandig; wordt verspeeld of versnoept;

d) verkoop paarden
voorstel om alle paarden van de hand te doen is ook onverstandig; 1 paard blijft nodig.

Rector en rentmeester krijgen elk een copie van hun nieuwe instructie met verzoek om commentaar.
28.06.1636 | A 30; doos 785

Zaak-De Bitter/reorganisatie Geefhuis

Vaststelling instructie rector Tafel van de H. Geest; kern van de functie is dat de rector verantwoordelijk is voor het beheer van de goederen van de Tafel van de H. Geest; de gewone zondagse spynde wordt gedaan door de knechts in aanwezigheid van enige regenten; er worden dan hobbelen verdeeld die tenminste 5 pond moeten wegen; deze worden gedeeld in vieren; door de week worden hobbelen uitgedeeld aan hen die op de lijst staan; deze broden wegen 4 pond; de portier zorgt voor het openen en sluiten van de volgende poorten: voorpoort, poort bij de watertrap, poort onder het duifhuis aan de hof en poort aan de wal; de rector heeft zijn slaapkamer in het huis; in plaats van "de taeffele die hy tot noch toe in den voors. Godtshuyse heeft gehadt" krijgt hij voorlopig een salaris van fl. 800 + het huis waar hij nu woont en de tuin daarachter grenzend aan het commandement (dit volgens res. Leden 6 juli 1636); borgstelling van fl. 5.000; men is bezig de ossen, koeien, paarden en huisraad e.d. te verkopen; landerijen [die tot nu toe in eigen beheer werden uitgebaat] worden nu verpacht.
09.07.1636 | A 30; doos 785

Zaak-De Bitter/reorganisatie Geefhuis

Vaststelling instructie rentmeester Tafel van de H. Geest; zijn taak is de administratie van alle ontvangsten en uitgaven; houdt op werkdagen op vaste uren kantoor; mag alleen uitgaven doen op mandaat van rector of regenten; zijn bevoegdheden zijn verder zeer beperkt; borgstelling fl. 1.500; salaris fl. 600 + vrije woning; sprake van een "generale reformatie" van het Geefhuis; res. 8 juli 1636: aanstelling van één klerk die de administratie doet, wordt benoemd door de regenten en hangt niet af van rector noch rentmeester [Vaststelling beide instructies dient om de slepende competentiegeschillen te beslechten].
10.07.1636 | A 30; doos 785

Armenzorg/weeskinderen

Brief van de moeder van het opgeheven Vondelingenhuis; besloten is in het kader van de reorganisatie om de kinderen uit te besteden; zij vraagt nu, zonder werk zijnde, om een toelage; besloten: over te laten aan de regenten.
10.07.1636 | A 30; doos 785

Armenzorg

Probleem van de vreemde bedelaars: daarover te spreken met de hoogschout.
10.07.1636 | A 30; doos 785

Gezondheid/pest

De pest neemt nog steeds toe.
24.07.1636 | A 30; doos 785

Vestingwerken

Delen van de vestingmuur dreigen om te vallen; Raad van State weigert dit te betalen en vindt dat de stad dit hoort te doen Brief Raad van State aan de stad d.d. 19 augustus 1636: jullie moeten de muren, poorten en bruggen onderhouden, niet het land.
15.08.1636 | A 30; doos 785

Armenzorg/weeskinderen/handel

Klacht van Johan Donkers, koopman en tevens diaken van de NGG en deken van het kramersgilde; hij is terstond na de capitulatie belast met de functie van weesmeester; kon dit niet combineren met zijn handel en winkel; was van plan om een sauvegarde te kopen en in Hedel te gaan wonen; had daar al een huis gehuurd; werd na 4 jaar geen weesmeester te zijn geweest weer benoemd [klopt: conform de verordening uitgevaardigd door de stad in 1565]; leed grote schade in zijn handel "daermede hy jaarl. bovens alle costen over de duysent gulden conste proffyteeren"; moest dus zijn winkel verkopen en leed daardoor 1.800 schade; "dat hy soo tot Ceulen, Aecken, Luijck, Maestricht als in Lotteringen hadde verscheijdenen uitstaende schulden die hy niet en heeft connen invorderen"; schade daardoor, mede als gevolg van de troebelen en de oorlogen [daar]: ca. 3.000; hij had veel beter kunnen vertrekken zoals Gerard Tielmans heeft gedaan; hij heeft "verscheijden goede commissien van factorijen" msigelopen; het Weeshuis lag in 1629 erg achter, maar het is er nu weer boven op; hij had met Gods gratie wel 4.000 à 5.000 kunnen verdienen; nu verteerde hij met zijn vrouw en zes kinderen wel 800; op de uitgaven van het Weeshuis werd door hem bezuindigd; een jaargetijde dat 14 opbracht en 80-100 kostte werd afgeschaft; "gelyck oock de koyen syn vercocht, de knechten ende maerten, den weeshuijs niet noodich, verseth ende de landeryen die daer door worden gebruijckt verhuerd"; het voordeel voor het Weeshuis bedraagt jaarlijks ca. 250; besloten: hem te vereren met 300.
29.08.1636 | A 37; doos 789 | leden

Haven

Vaststelling verordening op het gebruik van de haven; de kraan moet altijd bereikbaar zijn; alle soorten schepen krijgen een plaats toebedeeld; de havenmeester regelt dit alles en is bevoegd boeten op te leggen;

hooischepen buiten de boom, bij hoog water, omdat ze dan daar niet kunnen lossen, aan de Nieuwe kade vanaf de boom; zij mogen 3 lengten en 2 breed liggen;
vervolgens de Maasschepen; 2 lang en 2 à 3 breed; tot aan het Veregat;
andere kant van het Veregat bij de trap van Jan in St. Jan tot aan de Bokhovense trap: boerenmelkschuiten, schuiten met koren in zakken, kleine schepen met groente, kool, wortelen en ajuin; enz.

goederen die per kar uit Luik en andere plaatsen komen moeten ter overlading gelegd worden bij de nieuwe kraanwip bij de Bokhovense trap; aan de oude kade [= Brede Haven] komen te liggen achtereenvolgens: de sloepen van de gouverneur en van het land, de veerschepen en marktschepen, de turfschepen of "veenvossen"; van de stadshouttuin tot tegenover de Bokhovense trap schepen met goederen die op karren worden overgeladen; verder: ventjagers, zoutschepen, korenschepen, turfschepen en bierschepen; verboden om met staande zeilen binnen te varen.
01.09.1636 | A 30; doos 785

Belastingen/stadsfinanciën

Benoeming Haagse commissie; taak: lospeuteren van een goed remplacement.
01.09.1636 | A 30; doos 785

Belastingen

Brief Raad van State aan de stad d.d. 28 juli; de verponding moet worden ingevoerd; besloten te schrijven aan de Raad van State dat men niet kan meewerken, onder verwijzing naar een al aan Staten-Generaal aangeboden remonstrantie.
02.09.1636 | A 30; doos 785

Belastingen

Advies van de gouverneur: de verponding kan niet worden tegengehouden, uitstel is wel mogelijk evenals een lagere taxatie; besloten: contrair dit advies de Staten-Generaal verzoeken om afstel.
03.09.1636 | A 30; doos 785

Kapellen

De St. Corneliskapel is afgebroken; de lege plaats erachter is geschikt om stadsturf op te slaan; besloten: te zien op de grond kan worden aangekocht.
11.09.1636 | A 30; doos 785

Belastingen

Vaststelling brief aan de Raad van State over de verponding; opsomming van redenen waarom men niet wil meewerken aan de invoering; de pest neemt nog steeds toe.
11.09.1636 | A 30; doos 785

Zaak-De Bitter

Regenten Geefhuis klagen: er zijn grote schulden; rector Bernagie is vaak afwezig; zij hebben niets aan hem.
11.09.1636 | A 30; doos 785

Belastingen

De blokmeesters klagen bij de magistraat over de excessief hoge aanslagen van de huizen in de verponding.
26.09.1636 | A 30; doos 785

Onderwijs

Regeling scholarchen: er zijn er vier, ieder jaar gaan er twee af; twee uit de Leden, 2 predikanten.
08.10.1636 | A 30; doos 785

Gezondheid

Benoeming Jenneke Adriaansz. van Helmond echtgenote van Jacob Reynders tot tweede pest-vroedvrouw; salaris fl. 250/150 bij wel/geen pest; eerste is nog Maria Udens van der Burcht, maar zij is te oud om haar werk nog goed te kunnen doen; Jenneke is vrij van inlogering; haar man krijgt het poorterschap en het lidmaatschap van een gilde.
11.10.1636 | A 30; doos 785

Belastingen

Enige vereringen te doen aan enkele heren die de stad goed gezind zijn inzake de kwestie van het remplacement.
23.10.1636 | A 31; doos 786

Belastingen/garnizoen

Rapport twee blokmeesters over hun reis naar Den Haag in verband met de hoge taxaties voor de verponding; de burgerij heeft nog ca. fl. 80.000 serviesgeld te goed (over een periode van 1½ jaar); de verponding heeft een quote van fl. 24.000 à 26.000 jaarlijks; volgt: res. Raad van State 13 oktober: de verponding moet bij provisie voor een half jaar worden geheven.

De Leden besluiten:
de blokmeesters moeten deze sollicitatie voortzetten en zich ook wenden tot de Staten-Generaal; als wij zelf iets doen, wordt de indruk gewekt dat wij geconsenteerd hebben in deze nieuwe belasting die strijdig is met de capitulatie; de blokmeesters moeten vragen of de serviesbiljetten mogen worden gebruikt om de aanslag in de verponding te voldoen.
23.10.1636 | A 31; doos 786

Bestuur/handel

Benoeming ijkmeesters voor de ronde maat; idem ijkmeester voor ellen, potten, kannen, pinten e.d.
14.11.1636 | A 30; doos 785

Bestuur

Benoeming twee schepenen in de commissie voor huwelijkse zaken.
14.11.1636 | A 30; doos 785

Onderwijs

Ds. Pistorius, rector en conrector van de Latijnse School, is overleden; benoemd tot opvolger ds. Samuel Desmarez, predikant van de Waalse Gemeente, doctor in de theologie en voorheen professor te Sedan; hij gaat les geven in de historia sacra et profana, in de filosofie (leest 2 maal per week in het openbaar), fysica en mathenmatica;
Isaac. Chabaneus, zeer geleerd en thans rector te Maastricht, wordt benoemd tot conrector; hij heeft daar toch niets te doen;
N.B.: sprake van het "beroepen" van deze leraren

Brief aan de Raad van State met voorstel zo te handelen; de school is in 1629 door de Raad van State opgericht en bloet sterk op; het is de bedoeling er een Illustere School van te maken; zij vragen de Raad van State beide heren in het bezit te stellen van de ambtswoningen en het tractement uit de geestelijke goederen

Antwoord Raad van State d.d. 5 dec. 1636: wij willen weten hoe jullie het huis verdelen.
26.11.1636 | A 37; doos 789 | schepenen

Onderwijs

Antwoord op voornde brief vastgesteld; de rector kan in de rectorswoning met 4 kamers voor studenten; de conrector in het andere deel van de woning met 32 kamers voor studenten; salaris rector 800 en conrector 400 (Desmarez heeft al salaris als Waals predikant).

Brief Raad van State aan magistraat d.d. 29 dec. 1636; akkoord met uw voorstel; Desmarez wordt nu betiteld als superintendent met een salaris van 300; Chabaneus krijgt 800 en wordt rector en conrector.
19.12.1636 | A 37; doos 789

Armenzorg

Benoeming (op rekest) van Jan Gerritsz. van Blotenburg tot rentmeester van de arme gevangenen; zijn voorganger heeft de post verlaten.
07.01.1637 | A 31; doos 786

Onderwijs

Vaststelling instructie prof. Desmarez.

per week 2 publieke lessen;
hij "leest" de heilige en profane historien en moet daarbij voorzichting en discreet te werk gaan, opdat zowel gereformeerden als anderen die belangstelling hebben komen luisteren;
hij moet de jongens die de logica hebben gekregen van de rector onderwijzen in de filosofie opdat zij daarna naar de universiteit kunnen; per week 3 lessen van ieder 1½ uur;
boven de gewone vacantie krijgt hij nog 4 weken vrij voor zijn predikantswerk en de synode;
per week een disputatie en per maand een publieke disputatie "met affectie van den theses";
woont vergaderingen van de scholarchen bij.

De magistraat schrijft de Raad van State om hem een salaris van 400 toe te kennen.
15.01.1637 | A 37; doos 789 | schepenen

Religie/garnizoen

De Bitter is lid van de Kerkeraad; de Kerkeraad vervoegt zich bij de leden; zij voelen zich beschuldigd en bedreigd; houdt verband met de beroeping van twee predikanten; de krijgsraad had ds. Strezo aanbevolen; deze stond aanvankelijk niet op de voordracht.
20.01.1637 | A 37; doos 789 | leden

Weeskinderen

Res. Staten-Generaal 9 januari 1637; gezien het rekest van de diakenen van de NGG van 's-Hertogenbosch om te mogen collecteren in heel de Republiek voor een soldatenweeshuis en gehoord het advies van de Raad van State die meent dat er in 's-Hertogenbosch genoeg rijke Godshuizen zijn, zoals dat van de H. Geest "dat wel wat missen can" besloten: het rekest af te wijzen.
09.01.1637 | A 37; doos 789 | f 47v

Zaak-De Bitter

Nota regenten Geefhuis met serie klachten over Van Bernagie; 15 punten;
hij houdt zich niet aan zijn instructie;
het zijn vooral problemen met de comptabiliteit;
hij laat varkens en hamelen slachten voor zijn familie;
hij heeft bijna alle boeken uit het kantoor laten halen;
hij is er vaak niet en laat het werk zoals de uitdeling van geld en wollen stoffen en de spyndingen door de 4 regenten doen;
de borgstelling is nog niet gedaan;
Van der Wiel stopte met het bijhouden van de administratie van het koren in okt. 1633;
De Bitter heeft een rekening ingediend van ca. fl. 6.000.
17.01.1637 | A 37; doos 789 | leden

Zaak-De Bitter

Antwoord van Bernagie op voornde punten; hij weerspreekt alle klachten; over de vordering van De Bitter is hem niets bekend; hij wijst de leden erop: waarom hebben jullie niet gewacht met de "reformatie" tot na mijn dood; nu moet ik dit op mijn ouwe dag nog meemaken; volgt nog een nota:
verkocht zijn de koeien, schapen, varkens, paarden, meubels, gerst en boekweit; de regenten hebben hem in feite uit zijn ambt geschorst; dit strekt hem "tot oneer en schande"; het verhaal gaat in de stad dat hij en zijn vrouw "niet meer te seggen en hadden"; "Ick heb alnu veele jaeren geleeft ende by de veertich jaeren in regieringe geweest ende van de stadt Breda veele hondertt duijsenden ontfangen ende uytgegeven ... ende neme Godt tot getuyge, die alles weet, dat ick niet eenen stuyver onrechtvaerdelijck daer van genooten en heb oft ijet soude begeeren te genieten"; de portier geeft nu alleen op last van de regenten; hij vraagt om zonder toestemming van de regenten te mogen geven aan de armen; het gaat vooral om armen die 4 tot 5 uren gaans van hier wonen en dus niet kunnen wachten.
26.01.1637 | A 37; doos 789 | leden

Zaak-De Bitter

Beraad over het conflict tussen de regenten en Van Bernagie; lang debat over de vraag of de regenten die tevens in de magistraat zitten hierbij aanwezig mogen zijn; de regenten stellen: wij voeren alleen jullie reglement uit; als we er niet bij mogen zijn, dan leggen we liever onze functie neer; [N.B.: Van Bernagie is gezworene]; de president en enige schepenen staan op en lopen weg; er kan nu niet verder vergaderd worden; volgt een reeks van insinuaties van de groenroede over en weer; de regering ligt stil omdat de prsident geen oproep doet uitgaat voor een nieuwe vergadering; de zaak ligt daardoor stil tot 30 maart 1637.
27.01.1637 | A 37; doos 789 | leden

Onderwijs

Raad van State heeft Desmarez en Chabaneus benoemd; vaststelling van de instructie.
07.02.1637 | A 37; doos 789 | schepenen

Handel/beurtveer

Benoeming van Cornelis Woutersz. tot marktschipper op Middelburg en Walcheren.
02.03.1637 | A 37; doos 789 | schepenen

Religie/ambt

Van Bernagie en Baccard brengen rapport uit over een bezoek aan Delft om daar ds. Sprankhuizen te beroepen; volgt een nota gericht aan de NGG te Delft om deze ertoe te bewegen ds. Sprankhuizen te laten gaan; "De stadt is geweest als een tweede Rome en noch vol papen en papisten".
21.03.1637 | A 37; doos 789 | f 99r | schepenen

Industrie/textiel

Rekest Peter Reynders, opzichter op de volmolen, namens de minderjarige kinderen van Nicolaas Reynders; er zijn problemen met de uitvoering van de overeenkomst.
30.03.1637 | A 37; doos 789 | leden

Zaak-De Bitter

Besloten zo spoedig mogelijk te vergaderen over de zaak-Van Bernagie.
30.03.1637 | A 37; doos 789 | leden

Zaak-De Bitter

Van Bernagie is niet aanwezig; er wordt een reeks besluiten genomen aan de hand van de door partijen ingeleverde nota's; de besluiten komen erop neer dat Van Bernagie verplicht wordt zich te houden aan de in de instructie vastgelegde procedure m.b.t. de comptabiliteit; Pieck en Pelgrim waren niet aanwezig op deze vergadering "om redenen".
8/10.04.1637 | A 37; doos 789 | leden

Garnizoen

Besloten om de barakken en lege erven bij de boom publiek te veilen.
10.04.1637 | A 37; doos 789 | leden

Handel/belastingen

Rekest gemene kooplieden van 's-Hertogenbosch; er wordt hier een hoger licent geheven dan in naburige steden enz. zie regr. Sonst.
10.04.1637 | A 37; doos 789 | leden

Onderwijs

Vaststelling van door Desmarez ontworpen "leges" *; geschreven in het Latijn; de artikelen hebben betrekking op de leerlingen, de docenten, de superintendent, de lessen, de vacanties, de examens en promoties.
22.04.1637 | A 37; doos 789 | schepenen

Industrie/textiel

Rekest Louis Saulmon: hij heeft van de Raad van State een octrooi gekregen, na recommandatie van de schepenen van 's-Hertogenbosch, om met uitsluiting van anderen 25 jaar lang "duffels ofte vriesen" in 's-Hertogenbosch te mogen maken; gehoord de dekenen van de drapeniers die geen bezwaren hebben; besloten: verlening octrooi, voor 15 jaar, "mits dat hy geen arm volck hier binnen en soude brengen om het selvige hantwerck te doen, die tot laste van de stadt souden moeten worden gehouden".
09.05.1637 | A 31; doos 786

Garnizoen/serviesgeld

Benoeming Haagse commissie; over het achterstallig serviesgeld.
11.05.1637 | A 31; doos 786

Handel

Lege karren, bierwagens e.d. mogen niet meer op de Visbrug of op de Nieuwe Vismarkt worden geplaatst; standplaats voor de lege karren is voortaan de Orthenstraat vóór de Kruispoort; voorbij die poort, op het Ortheneinde, is de standplaats voor de bierwagens.
16.06.1637 | A 37; doos 789 | schepenen

Handel/beurtveer

Briefwisseling (*) met magistraat Rotterdam over de marktschippers; vanuit Rotterdam varen nu wekelijks 4, vanuit 's-Hertogenbosch 2 schippers krachtens een verdrag uit 1633 waarin tevens bepaald was dat de schippers in een gemene beurs zouden varen; de handel tussen beide steden is sedert 1629 toegenomen; 's-Hertogenbosch stelt voor om vanwege deze stad 4 schippers te benoemen; Rotterdam vindt dat te veel (geen brood aan te verdienen) en stelt voor 3 : 3.
29.06.1637 | A 37; doos 789 | schepenen

Gezondheid/gasthuis

Aan gasthuismeester De Roy is op 26 febr. voorgesteld dat hij in plaats van de "vrye taeffel" een "pensioen" zou ontvangen; De Roy reageert daarop als volgt: vanouds heeft de meester kost en inwoning van het gasthuis; bovendien heeft hij tot zijn beschikking 2 dienstboden en mag hij vrienden en verwanten onthalen; hij is vóór de voorgestelde maatregel; deze is voordelig voor het huis; hij wil verder niet in opspraak raken; in de grote keuken moet een betrouwbare opperkeukenmeid komen die voor de zieken kookt; de bouwerij is niet voordelig voor het huis; hij was al in 1635 ervoor deze op te heffen; wegens de afbraak van de runmolen van het gasthuis in 1635 waren de knechten toen nog nodig; in 1636 mislukte de openbare verpachting van de tot nu zelf bebouwde landerijen wegens de grote sterfte; hij stelt voor volgend seizoen de bouwerij [landbouwbedrijf] op te heffen en de landerijen te verpachten; de veehouderij kan ook weg; men kan de zuivel voor de zieken bestemd gerust inkopen; dit bespaart 2 tot 3 bouwknechten, 2 koemaagden en veel dagloners die maaiden en hooiden; in het "sieckhuys" is nodig een geestelijke, wiens salaris kan worden betaald uit de goederen van de vroegere kapelaans; besloten: commissoriaal.
17.07.1637 | A 37; doos 789 | schepenen

Bestuur/secretaris

Secr. Dirk van Kessel is overleden; uit 5 kandidaten wordt gekozen dhr. Van der Meulen; hij moet nu aan het weeshuis 200 en aan de stadskas 400 betalen; hij vraagt om ontheffing daarvan en biedt de magistraat een eerlijke maaltijd aan.
17.07.1637 | A 37; doos 789 | leden

Bestuur/secretaris

Pieter Lus doet afstand van zijn ambt als secretaris; verkiezing van Laurens van Kessel, zoon van de overleden Dirk.
24.07.1637 | A 37; doos 789 | leden

Bestuur/secretaris

Eedsaflegging mr. Johan van der Meulen als secretaris.
25.07.1637 | A 31; doos 786

Blom/turf

Overeenkomst gesloten met Frans Blom over de levering van turf aan de stad; prijs: 8 str. en 1 blank per ton.
27.07.1637 | A 37; doos 789 | schepenen

Bestuur/secretaris

Eedsaflegging Laurens van Kessel als secretaris.
27.07.1637 | A 31; doos 786

Bestuur/secretaris

Van der Meulen is nu secretaris én schepen; kan dat?; commissoriaal.
28.08.1637 | A 31; doos 786

Belastingen

Raad van State stelde voor commissie in om de taxaties voor de verponding te onderzoeken; ontvanger O. Copes vraagt om toevoeging van enige leden van de magistraat aan deze commissie; besloten: de verponding is nu "via facti" ingevoerd; iemand af te vaardigen; op 29 aug. wordt er een schepen benoemd voor deze commissie.
28.08.1637 | A 31; doos 786

Bestuur/gouverneur

Toekenning verering aan de gouverneur (op zijn aandringen); voor dit jaar fl. 1500 en voor volgend jaar even veel.
28.08.1637 | A 31; doos 786

Garnizoen/kazernering/domeinen

Enige barakken bij de boom zijn door de stad verkocht en gesloopt; men is begonnen tussen de straat en de wal huizen te bouwen; de rentmeester der domeinen is hiertegen; dit gebied is een openbare weg en moet dus door domeinen in cijns worden uitgegeven; commissoriaal.
28.08.1637 | A 31; doos 786

Bestuur/secretaris

Naar aanleiding van het rapport: functies van schepen en secretaris zijn onverenigbaar; functies van secretaris en raad is onduidelijk; geen beslissing; functies van schepen met die van de "stadts officien" (rentmeesters, foerier, griffier, pensionarissen e.d.) zijn onverenigbaar.
29.08.1637 | A 31; doos 786

Kapellen

St. Anthoniuskapel is ongeschikt om er turf in op te slaan; dreigt in te storten; om te zien naar een geschikte plaats voor dit doel.
29.08.1637 | A 31; doos 786

Handel/graan

Rekest van Rogier van Berk en Jan Maartensz., factoren voor tarwemeel in 's-Hertogenbosch; de pachters van het stedelijk gemaal weigeren meel dat wordt doorgevoerd af te schrijven [als bewijs dat ze geen accijns hoeven te betalen]; bij de landsaccijns gebeurt dit wel; doorvoer van alle handelswaar is vrij van accijnsheffing; rapport van een commissie die het rekest bekeeken heeft; vóór 1629 werd er weinig tarwemeel ingevoerd; nu wel, namelijk uit Nijmegen; dit wordt verkocht aan huislieden en andere personen van buiten de stad [import graan Meierij]; besloten: meel dat wordt doorgevoerd wordt niet belast met accijns.
21.09.1637 | A 37; doos 789 | leden

Bestuur/defensie

Door toedoen van de gouverneur zijn alle katholieke schrijvers bij de poorten ontslagen en vervangen door gereformeerden; nu blijkt er toch een schrijver te zijn die katholiek is; besloten: ontslagen.
24.09.1637 | A 37; doos 789 | schepenen

Handel/beurtveer

Het aantal schippers dat op Amsterdam vaart is vergroot tot 6 (verhouding 3 : 3).
24.09.1637 | A 37; doos 789 | schepenen

Gezondheid/pest

Cornelis Janssen is ziekentrooster in het Groot Gasthuis; hij krijgt een toelage omdat hij met gevaar voor zijn leven de pestlijders getroost heeft; hij heeft 4 van zijn kinderen aan deze ziekte verloren; hij wil meer dan het magistraat bereid is hem te geven.
26.09.1637 | A 31; doos 786

Bestuur/secretaris

Gouverneur protesteert per brief, op scherpe toon, tegen het verbod op combinatie van de functies van foerier en secretaris.
29.09.1637 | A 31; doos 786

Gewoonten

Afvaardiging van de Waalse Gemeente klaagt over begrafenisgebruiken die verboden moeten worden en over het kind van Isaac van de Graaf (zie Hezenmans); zij bevonden dat er in een huis naast het lijk brandende waskaarsen stonden; op of bij de kist wordt een crucifix gehangen; gebruik van wijwater; voor het lijk uitlopen door jonge kinderen of meisjes met witte hemden over hun kleren, blote hoofden, hangend haar en soms kronen op het hoofd (dit bij ongehuwde personen); in de kerken vallen mensen biddend op de knieën; afvaardiging van de NGG klaagt over het incident; er zijn wel 700 kloppen.
22.10.1637 | A 37; doos 789 | schepenen

Bestuur/handel

Eedsaflegging van 3 meters van de run.
26.10.1637 | A 31; doos 786

Gewoonten

Gezien de klacht over katholieke gebruiken bij begrafenissen; besloten: begrafenissen voortaan zonder enige ceremonieën.
09.11.1637 | A 27; doos 789 | schepenen

Zaak-De Bitter

Rapport over de klacht van De Bitter; het betreft een declaratie van fl. 3.014.90; een deel van de posten behoort geschrapt te worden, een ander deel is terecht; besloten: rapport goedgekeurd, behalve dat hij het volle salaris van 600 per jaar krijgt uitbetaald.
17.11.1637 | A 37; doos 789 | leden

Zaak-De Bitter

Ingekomen rapport regenten Geefhuis; de verwarring neemt toe; volgens de lijsten van klerk Blotenburg is er voor ongeveer 9.000 meer binnengekomen dan blijkt uit de maandstaten van Van Bernagie.
17.11.1637 | A 37; doos 789 | leden

Religie

Brief magistraat aan Staten-Generaal: naar aanleiding van klachten van de Kerkeraad: het wemelt in de stad van geestelijken; gevolg is dat "dese teere kercke, Godt betert, seer weynich is toeneemende".
21.11.1637 | A 31; doos 786

Armenzorg

Rekest diakenen om een collecte te mogen houden toegestaan; er komen steeds meer verzoeken om steun.
24.11.1637 | A 31; doos 786

Rechtspraak

Deductie opgestelde door enige, niet bij name genoemde, advocaten over het recht dat de stad heeft over "d'executien van haere vonnissen soo in personele als reele saecken over" veroordeelden; n.a.v. het ontslag uit de Gevangenpoort door de procureur-generaal van de Raad van State van Brabant.
11.12.1637 | A 31; doos 786

Onderwijs

De Franse schoolmeester, mons. Marchand, dreigt te vertrekken naar Maastricht omdat hem daar een hoger salaris wordt geboden; deze man voor de stad te behouden; hij leert de kinderen goed Frans, zijn vrouw leert de meisjes fraai handwerken; nu de paapse scholen zijn gesloten, is de behoefte aan onderwijs groter geworden; daarom om te zien naar meer schoolmeesters.
18.12.1637 | A 31; doos 786

Onderwijs

Marchand krijgt een eenmalige toelage van fl. 100.
24.12.1637 | A 31; doos 786

Onderwijs

Maatregelen tegen katholieke schoolmeesters die ondanks het verbod doorgaan met schoolhouden.
05/20.01.1638 | A 31; doos 786

Bestuur

Regeling werkzaamheden schepenen: iedere woensdag behandelen de schepenen de politieke rekesten; 2 schepen-commissarissen hebben steeds 14 dagen dienst; zij doen dan: getuigen horen, rollen waarnemen, aanwezig zijn bij de contracten opgesteld door de secretarissen, mondeling afdoen van geschillen, staan over het trouwen en het wegen van het brood; boetes op het te laat komen en op afwezigheid; voor aanvang van zitting is er een gebed.
05.01.1638 | A 31; doos 786

Armenzorg/Blom/turf

Blom wil graag een meerjarencontract; volgens het lopende contract houdt hij 3.000 ton 's winters in voorraad die hij tegen een door de magistraat bepaalde prijs moet verkopen aan soldaten en armen.
14.01.1638 | A 38; doos 789 | schepenen

Blom/turf

Rapport commissie die onderhandelde met Blom over de levering van turf; Blom onderhandelt zakelijk: ik verdien er zo niets aan enz.; hij vraagt: 8 jaar tegen 9 str/ton.; Blom gaat weg, de commissie beraadt zich en biedt: 8 jaar en 8½ str.; Blom: 8 jaar akkoord, als ik doodga, dan kan het contract ontbonden worden; commissie: laatste voorwaarde is akkoord; tenslotte wordt men het eens over 8.75 str./ton; de stad zorgt voor een opslagplaats (de St. Corneliskapel is afgebroken); eerste lid: akkoord; tweede lid: wil dat gekeken wordt of anderen lager bieden dan Blom; bij resumptie wordt bepaald: 5 jaar en als er een bestand komt, dan houdt het contract op; verder wordt nog voorgesteld: als de licenten opengaan en men zou besluiten met kolen te gaan stoken, dan houdt het contract op; dit voorstel wordt niet overgenomen.
28.01.1638 | A 38; doos 789 | leden

Blom/turf

Enige heren bieden lager.
26.01.1638 | A 38; doos 789 | schepenen

Religie

Publikatie van de res. Staten-Generaal 23 januari 1638 tegen de 'paapse stoutigheden'.
03.02.1638 | A 31; doos 786

Blom/turf

Rekest Frans Blom, burger van de stad; hij heeft nu enige jaren, zonder daar veel aan te verdienen, turf geleverd aan de stad bestemd voor de wachthuizen; vraagt om als enige te mogen leveren; grote debatten, geen besluit.
15.02.1638 | A 31; doos 786

Belastingen

De hertaxatie van de verponding is gereed; enkele huizen zijn verlaagd, daarentegen zijn veel meer huizen verhoogd; dat was niet de bedoeling.
02.03.1638 | A 31; doos 786

Onderwijs/Begijnhof

De scholarchen vragen om een koor of kapelletje staande aan de zuidzijde van de begijnenkerk, dat overigens bouwvallig is, te mogen gebruiken om er te vergaderen; besloten: akkoord, gebouw eerst te herstellen.
05.03.1638 | A 31; doos 786

Bestuur/Heusden

Delegatie uit Heusden vervoegt zich in verband met enige incidenten die zich onlangs hebben voorgedaan; zij bieden aan "alle vrientschap ende goede correspondentie"; willen praten over de incidenten; besloten: morgen verder praten, er zijn nu maar 6 schepenen present.
25.03.1638 | A 31; doos 786

Bestuur/Heusden

Het voorval: twee inwoners van Engelen voerden een proces voor schepenen van 's-Hertogenbosch over een rente van fl. 18 op de stad 's-Hertogenbosch; de partij die verloor werd gevangen gezet op de poort; 's-Hertogenbosch voert een oude "eeninge" aan; die van Heusden kennen dit stuk niet; in de tekst is sprake van een verdrag uit 1511 of uit 1611 [er moet sprake zijn van een schrijffout]; partijen doen zeer vriendelijk tegenover elkaar; men belooft elkaar over en weer vriendschap etc. etc.
26.03.1638 | A 31; doos 786

Industrie/textiel

Rekest dekenen van de drapeniers: zij protesteren tegen het octrooi verleend aan Saulmon; dit is tegen de rechten van het gilde; zij vragen dat de gildeleden ook duffels en vriezen mogen maken en om het octrooi in te trekken; besloten: commissoriaal.
30.03.1638 | A 31; doos 786

Armenzorg/blokken

Klachten dat de blokmeesters de gereformeerden niet willen bedelen; besloten: nader te onderzoeken en zien, welke gereformeerden geschikt zijn om blokmeester te worden.
06.04.1638 | A 38; doos 789 | schepenen

Bestuur/Heusden

Gelezen brief magistraat Heusden van 19/4; 's-Hertogenbosch is bereid het oude verdrag uit 1611/1511 na te leven; besloten: brief terug te schrijven (*); vriendelijk van toon.
22.04.1638 | A 31; doos 786

Openbare werken/Citadel

Volgens res. Staten-Generaal moeten 3 huizen op het einde van de Orthenstraat worden afgebroken; volgt taxatie: twee maal fl. 1.000 en een maal fl. 750; betreft twee huizen aan de westzijde van de straat en een aan de oostzijde.
27.04.1638 | A 31; doos 786

Gezondheid/gasthuis

Gasthuismeester weigerde een vrouw op te nemen die lijdt aan de Spaanse pokken, omdat dit strijdig zou zijn met de statuten; betreft vrouw van een korporaal; na aandrang heeft Van Roy gezegd "dat hy 't echterwel niet doen en soude, maer dat hy die selvige soude laeten sterven als een hondt oft beest"; besloten: na verhoor van de gasthuismeester wordt hem bevolen de vrouw op te nemen en goed te verplegen en te voeden; hij wordt gewaarschuwd.
04.05.1638 | A 31; doos 786

Rechtspraak

Res. Staten-Generaal van 20 april over de bevoegdheden van de Bossche schepenbank.
04.05.1638 | A 31; doos 786

Begijnhof

Instelling commissie die onderzoek gaat doen naar de toestand rond het Begijnhof; de begijnen beheren hun goederen nog zelf; de lege kamers komen toe aan de stad.
05.05.1638 | A 38; doos 789 | schepenen

Industrie/textiel

Res. Staten-Generaal 15 mei 1638; gezien de stukken van drapeniers en reders van lakenen uit Haarlem, Leiden en 's-Hertogenbosch, gezien het rapport van Van Lintsenich over de Tilburgse lakens, gezien het verweer van Tilburg, besloten: lakens gemaakt in Tilburg en in de juridictie van deze vrijheid moeten door een beëdigd persoon worden gezegeld en gelood; op de ene zijde komt te staan: "Tilborgh", op de andere "vry van lycent"; deze lakens zijn vrij van douanerechten, mits zij worden ingeklaard via Nijmegen, 's-Hertogenbosch, Gorcum en Geertruidenberg.
15.05.1638 | A 38; doos 789

Gezondheid/chirurgijn

Besloten, op een daartoe strekkend rekest, om aan Jacques Morel Antonisse, geboren in Lens-Artois en chirurgijn, het poorterschap gratis te verlenen en hem te ontheffen van de proef met het lancet die door het gilde wordt geëist, mits hij wat geeft aan het weeshuis; sedert 1629 is al enige malen dispensatie van de proef verleend.
22.06.1638 | A 38; doos 789 | schepenen

Begijnhof

Rapport over het Begijnhof; de begijnen werken tegen en proberen goederen te verduisteren; na lang doorvragen werd verteld dat de rekeningen van vóór 1629 zijn verbrand; veel kamers staan al leeg; besloten: de commissie wordt versterkt en moet doorgaan met haar werk.
25.06.1638 | A 38; doos 789 | schepenen

Belastingen/handel Rijn-Maas

Rekest burgers en kooplieden 's-Hertogenbosch; bij res. Staten-Generaal 3 april 1638 was bepaald dat goederen vervoerd via Nijmegen naar neutrale landen zouden worden belast volgens de kolom 'Rijn-Waal-IJssel'; 's-Hertogenbosch valt voor deze goederen in de kolom 'vijand'; is zeer schadelijk voor de handel; besloten: zich te wenden tot de Staten-Generaal om dezelfde regeling als Nijmegen.
26.06.1638 | A 38; doos 789 | schepenen

Gezondheid/gasthuis

Krijgsraad klaagt over de slechte behandeling van soldaten in het Groot Gasthuis.
06.07.1638 | A 31; doos 786

Demografie/schutterij

Besloten om, na overleg met de commissoriaal, een telling te houden van alle weerbare mannen die gereformeerd zijn; dit stiekem te doen.
08.07.1638 | A 38; doos 789 | schepenen

Handel/Heusden

Brief magistraat Heusden ingekomen; de oorlogsschepen op de Maas zijn afgedankt; reizen wordt zo zeer riskant; graag meedoen met actie richting Adm/t; besloten: akkoord; brief aan Heusden: we moeten niet bij de Adm/t zijn, maar bij de prins van Oranje of de Staten-Generaal.
19.07.1638 | A 38; doos 789 | schepenen

Garnizoen/kazernering

Conflict magistraat met kapitein die de stadsbarakken moet onderhouden; vorderingen over en weer; het gaat in totaal om 182 barakken, 40 corps de garde, 75 sentinelhuizen en 17 secreten; een commissie uit de magistraat raadt aan niet in eigen beheer te onderhouden, maar dit zoals tot nu toe gebeurde te verpachten; besloten het oude contract op te zeggen.
21.07.1638 | A 31; doos 786

Armenzorg

Benoeming twee nieuwe regenten Geefhuis.
21.01.1638 | A 31; doos 786

Bestuur/handel

Klachten over de kalkmaat; vraag of de Dordtse maat niet beter is.
22.07.1638 | A 31; doos 786

Ruimtelijke ordening

De goten van veel huizen steken zo ver uit dat het regenwater de straat beschadigt; besloten: binnen 3 jaar moeten de goten ingekort worden zodat het water langs de huizen loopt.
23.07.1638 | A 31; doos 786

Weeskinderen

Al vaak voorgesteld in 's-Hertogenbosch een Weeskamer op te richten; commissie benoemd hoe deze op te richten.
23.07.1638 | A 31; doos 786

Belastingen

Benoeming Haagse commissie; waslijst van vraagpunten o.a. de "egaliteyt van de lyste der licenten in conformite van de lyste by verscheyden koopluyden gepresenteert".
23.07.1638 | A 31; doos 786

Demografie/defensie

Uitslag van de telling: "alle de mans persoonen binnen dese stadt, geen soldaten synde, die waepenen konnen dragen.."; gereformeerden: 424 personen katholieken: 1633 personen van de gereformeerden zijn "van staet ofte qualiteijt" ongeveer 300 personen; voorstel hieraan 300 "van de beste papiste burgers" aan toe te voegen "die men oordeelt best geaffectioneert te wesen tot desen staet"; hieruit kunnen 4 commissie'n schutterij worden geformeerd; de officieren moeten gereformeerd zijn; de rest van de burgerij te ontwapenen; besloten: dit plan overleggen met de comm/r.
27.07.1638 | A 38; doos 789 | schepenen

Defensie

Overleg met commandeur: gaat akkoord; hij schrijft hierover aan de gouverneur.
02.08.1638 | A 38; doos 789 | schepenen

Onderwijs

Desmarez op zijn verzoek ontslagen als superintendent.
02.08.1638 | A 38; doos 789 | schepenen

Weeskinderen

Kerkeraad en Krijgsraad klagen over het grote aantal soldatenweeskinderen.
02.08.1638 | A 38; doos 789 | schepenen

Turf

Besloten de levering van turf publiek aan te besteden.
05.08.1638 | A 38; doos 789 | leden

Weeskinderen/armenzorg

Rekest Kerkeraad NGG over de soldatenweeskinderen; zij stellen voor:

2 maal per jaar een collecte in de stad te houden voor deze kinderen
wekelijks een collecte in de beide kerken te houden
een subsidie uit het fonds van de Leprozen (die nu nog maar weinig in getal zijn)
een groot subsidie uit de kas van het Geefhuis
de blokken moeten meer geven.

05.08.1638 | A 38; doos 789 | leden

Armenzorg

Rekest Diakonie ingekomen; er waren hier de Baar van de Gelovige Zielen en het St. Looisgasthuis; het St. Loois was bestemd voor arme passanten die er maximaal 3 nachten mochten blijven; de Baar deelde op 2 nov. brood uit onder de armen; dit gebeurde in een knekelhuisje staande naast de kerkdeur tegenover de Torenstraat; deze stichtingen zijn na 1629 "te niette geloopen ende de middelen daer van by eenige particuliere sijn ingeslickt"; de diakenen vragen deze fondsen aan hen te geven; ook al omdat "alhier geen andere distribueurs over de gemeene arme goederen en behoorden gevonden te werden als de diaeckenen"; besloten: commissoriaal.
05.08.1638 | A 38; doos 789 | schepenen

Verkeer te water/Aa

Jkr. Marcus van Gerwen vraagt om betaling van zijn rekening wegens uitgaven aan het bevaarbaar maken voor schepen en pleyten van de rivier de Aa.
07.08.1638 | A 31; doos 786

Defensie/schutterij

De prins van Oranje gaat akkoord met het plan voor een nieuwe schutterij en een betere beveiliging van de Maas.
16.08.1638 | A 38; doos 789 | schepenen

Turf

Verpachting van de leverantie van de turf en het schoonhouden van de straten; pachter is geworden Jan Donkers voor fl. 11.980 per jaar; voorwaarden:

turf en kaarsen worden geleverd aan alle wachtposten en aan de forten
komt er een bestand dan vervalt het contract
hij houdt 3.000 ton turf in voorraad om 's winters en als de magistraat dat nodig vindt te leveren aan de arme soldaten en de andere armen voor een prijs van 14 str. (eerste jaar) resp. 12 str. (volgende jaren) per ton
hij moet alle straten schoonhouden en mag de mest voor zichzelf houden
duur: 5 jaar.

18.08.1638 | A 38; doos 789

Industrie/drukker

Rekest Jan van Dokkum, inwoner van 's-Hertogenbosch en boekbinder; is van plan een drukkerij op te richten; vraagt om een subsidie; besloten: eerst oprichten, dan beslissen wij over een subsidie.
19.08.1638 | A 31; doos 786

Consumptie/religie/gewoonten

Rekest gilde van de slagers om volgens oude gewoonte op zondag tot 9 uur in de Vleeshal vlees te mogen kopen; besloten met meerderheid van stemmen: hal op zondag open tot 9 uur en tussen 15.00 en 17.00 uur; door de week open tot 11.00 uur.
04.09.1638 | A 31; doos 786

Bestuur/religie

Besloten: ieder lid van de magistraat en de vijf predikanten van de Nederlandse gemeente een Statenbijbel cadeau te doen.
04.09.1638 | A 31; doos 786

Economie

Brief Haagse commissie bestaande uit Gans en president Baccard d.d. 4 september; zij hebben van een N.N. lid van de Raad van State de raad gekregen dat de stad de wijnaccijns en het gemaal of zelfs alle gemene middelen voor enige jaren pacht van het land; Gans ziet wel kans de Raad van State daartoe over te halen; besloten: niet doen; de opbrengst van de gemene middelen daalt door de "armoede ende verminderinge van neringe".
06.09.1638 | A 31; doos 786

Bestuur/religie

Vergadering over de nominatie; er zijn niet voldoende mensen van de religie; enige personen zijn tot Brabander genaturaliseerd, maar benoeming van deze mensen is strijdig met de privileges van Brabant; aan de prins, die de electie doet, te verzoeken om deze personen niet te kiezen.
27.09.1638 | A 31; doos 786

Onderwijs

Marchand gaat naar Heusden; de voorzanger van de Waalse kerk, Daniel Sauvé, die ook schoolmeester is, volgt hem op; salaris fl. 200 (betaald door het land); Sauvé zal een ondermeesteres aanstellen die de jonge meisjes leert handwerken.
27.09.1638 | A 31; doos 786

Bestuur/pensionaris

Gans krijgt een verering wegens zijn goede diensten; de jongste sollicitatie heeft geleid tot betaling door het land van achterstallig serviesgeld.
27.09.1638 | A 31; doos 786

Garnizoen/kazernering

Dirk van Cattenburg wordt komend jaar foerier; salaris fl. 12/week (incl. het loon van een door hem te benoemen klerk); hij vroeg echter om fl 10 + 5 (incl. klerk).
27.09.1638 | A 31; doos 786 | schepenen

Bestuur/garnizoen

Cattenburg is Pieck opgevolgd als foerier.
28.09.1638 | A 31; doos 786

Religie

Conform de synode van Dordt wordt besloten twee heren uit de Leden te committeren in de Kerkeraad.
28.09.1638 | A 31; doos 786

Turf/reiniging

Jan Donkers heeft de levering van de turf aan de stad gepacht; hij mocht ook het straatvuil hebben; de gouverneur eist nu echter dat het straatvuil in de stad blijft en dat de bolwerken ermee gevuld worden.
30.09.1638 | A 31; doos 786

Belastingen/industrie/textiel

Gecommitteerden van de Raad van State komen uit Tilburg; Tilburg maakt bezwaar tegen de door de Staten-Generaal ingevoerde belasting van fl. 3 voor elk laken dat op een getouw staat; de Raad van State vraagt de hulp van de Bossche magistraat bij de invoering; of de magistraat wil natrekken hoeveel getouwen er in de dorpen staan; de Raad van State heeft daarvoor geen tijd; de heren moeten morgen weer verder reizen; geen besluit genomen door de magistraat.
05.10.1638 | A 31; doos 786

Turf

Klachten over de levering van turf door Donkers; de turf is te weinig en nat.
28.10.1638 | A 38; doos 789 | schepenen

Bestuur

Afschrift van drie brieven van de magistraat aan de prins, de gouverneur en de hoogschout d.d. eind september; verzoek om geen bewoners van de stad die door de Staten-Generaal tot Brabander genaturaliseerd zijn tot schepen te benoemen; beroep op oude privileges o.a. uit 1576.
28.10.1638 | A 38; doos 789 | schepenen

Bestuur/griffier

Griffier Van den Anker is overleden; besloten voortaan alle stemmingen over benoemingen van "officien" met briefjes te doen; volgt de stemming; de briefjes worden in een glazen fles gedaan en daarna over de tafel uitgegoten; tot griffier wordt benoemd Cornelis van Cuyk, licenciaat in de rechten en gezworenen.
06.11.1638

Bestuur

Dhr. De Weert, lid van de magistraat, zou gezegd hebben dat de nieuw aangekomen schepenen, op drie na, meinedig zouden zijn; hij verklaart nu dat hij dit niet gezegd noch gedacht heeft; het is wel zo "datter onder 't volck veel geseyt wierde datter soo onordentelyck ende schandelyck gecuypt was".
17.11.1638 | A 31; doos 786

Openbare werken/haven

Bij vergunning Raad van State 2 april 1638 moet van de erven waar de barakken hebben gestaan aan de haven per erf een cijns betaald worden aan de domeinen van fl. 1.-; de stad vergoedt de kopers van deze erven de cijns met fl. 20.
19.11.1638 | A 38; doos 789 | schepenen

Turf/reiniging

Rapport over de onderhandelingen met Donkers; het gaat Donkers om de mest; uitvoer uit de stad levert hem wel fl. 3.000 op.
19.11.1638 | A 31; doos 786

Belastingen/handel Rijn/Maas

Tekst remonstrantie aan de Staten-Generaal over de hoogte van de licenten; men heeft het vervoer van 's-Hertogenbosch op Keulen, Aken e.d. ingedeeld in de kolom 'vijand' omdat de goederen Spaans gebied passeren, namelijk via Weert of, varend over de Maas, via Stevensweert; dit zijn echter geen plaatsen waar handel gedreven wordt noch waar men kan lossen of laden; die van Nijmegen komen ook langs Spaanse plaatsen als Geldern, Gennep, Stralen, Venlo, Roermond, Gulik en Erkelenz.
Res. Staten-Generaal 6.11.1638; gezien voornd. rekest, besloten: die van 's-Hertogenbosch krijgen dezelfde behandeling als Nijmegen.
[valt op: Breda wordt niet genoemd; was toch al net weer Staats]
19.11.1638 | A 31; doos 786 | f 257r

Bestuur

De Weert wil deelnemen aan een vergadering, maar enige heren die zich beledigd en in hun eer aangeast voelen weigeren dit; De Weert zegt nog steeds vreemde dingen onder andere "dat de heeren schepenen den duijvel slachten ende met eenen stanck waeren scheydende, dat hy oock voorders int besonder den eenen voor eenen apostaet, andere voor jongens ende idioten ende op andere tyden sommige voor herminianen ende oock voor dieven ende bybeldieven hadden gescholden"; de beledigde schepenen hebben schepen Van Oudheusden als hun woordvoerder.
20.11.1638 | A 31; doos 786

Onderwijs

De Raad van State betaalt uit de geestelijke goederen fl. 800 aan de stad bestemd voor salarissen aan gereformeerde schoolmeesters; besloten dit als volgt te verdelen: Daniel Sauvé (Franse school) 200; N. Coenekoop 200 + voor turf 40 en voor huishuur 100; Claude de Lembour 140; Pauwels Dirksz. Bakkers 80; Erasmus van de Graaff 40.
23.11.1638 | A 31; doos 786

Weeskinderen

De commissie die de verordening op een Weeskamer ontwerpt, wordt opgedragen ook een verordening te maken op een "vredecamer".
23.11.1638 | A 31; doos 786

Rechtspraak/griffie

Vaststelling instructies griffier, gezworen klerken en rollier van de griffie [rechtspraak]; 61 artikelen + 35 artikelen over het salaris en de leges; het betreft een herziene editie van een enige jaren tevoren ontworpen instructie; idem, instructie secretarissen en gezworen klerken van de secretarie [vesten e.d.]; 14 + 20 artikelen voor de secretarissen; 6 artikelen voor de klerken; aantal klerken is te groot; dit moet uitsterven tot 5; volgen: 6 artikelen over de schrijfkamer; 14 artikelen over de protocollen; 44 artikelen over het salaris en de leges van secretarissen en klerken idem, instructie schrijver en "helder" van de opwinningen (15 artikelen).
28.11.1638 | A 32; doos 786

Industrie/bier

Vaststelling voorlopig reglement voor de bierkruiers; op rekest van de dekenen van het gilde; reden: dagelijks problemen' de regels betreffen vooral het gedrag; niet schelden, vechten, geen geld achterhouden "om brandewyn ofte touback" of drank van te kopen.
01.12.1638 | A 32; doos 786

Bestuur

Advies te vragen aan rechtsgeleerden over de beschuldiging van De Weert dat enige schepenen meinedig zouden zijn, dat de hele regering uit dieven zou bestaan en dat enige heren waaronder de president afvallig zijn.
03.12.1638 | A 38; doos 789 | leden

Cultuur/kerken/religie

Onbekenden hebben het groot en het klein orgel beschadigd; de pijpen zijn gebogen en aan stukken gesneden; een onderzoek wordt ingesteld; grote beloning uitgeloofd voor degene die aangifte doet van de dader.
06.12.1638 | A 32; doos 786

Cultuur/kerken/religie

Ondervraging van organist Philips Heijnissen en zijn twee oudste zoons over de vernielingen die zijn aangericht in het groot en klein orgel (*; zeer uitvoerig); blijkt o.a.: zijn twee zoons spelen ook muziek, de een op het orgel, de ander blaast.
06.12.1638 | A 38; doos 789 | schepenen

Industrie/textiel

Rekest van het lakenkopersgilde: zij verwijzen naar de voor hen gunstige res. Staten-Generaal van 22 sept. 1638 over een zware belasting op lakens die de stad worden ingevoerd; comparitie van afgevaardigden uit Tilburg, 's-Hertogenbosch, Haarlem en Leiden in Den Haag voor een commissie R + S over de belastingen op lakens en wol; Tilburg zegt: wij worden zwaar belast met contributie en redemptie en moeten daarom een heffing invoeren op de lakengetouwen; besloten: vast te stellen een door Gans 'ingestelde' brief aan de Staten-Generaal
volgt deze brief d.d. 15 december 1638: res. Staten-Generaal 22 sept.: invoering van een belasting op Tilburgse lakens van fl. 3.- per laken; deze belasting is goed voor de gewesten, Tilburg lijdt geen schade, want zij produceren daar nog steeds goedkoper dan in 's-Hertogenbosch of de rest van de Republiek; "'t welck de oorsaecke is dat sy alle de neeringe van de drapperyen hier te landen bederven ende nae haer trecken alle dien handel; soo dat sy tot sulcken grooten getal laeckenstallen syn gecomen dat het ongelooffelycken schynt te wesen"; de steden hebben zware accijnzen, het platteland alleen de redemptie en die wordt omgeslagen over de landerijen, waardoor de stedelingen ook meebetalen; wij horen tot ons verdriet dat de res. van 22 sept. weer is ingetrokken; onze lakenkopers dreigen nu ten onder te gaan; er zijn in 's-Hertogenbosch 30 lakenkopers; het is de belangrijkste nering in de stad.
??.12.1638 | A 38; doos 789 | schepenen

Industrie/bier

Ingekomen resolutie van de Raad van State 4 december 1638; rekest brouwers van 's-Hertogenbosch: pachters van het gemaal eisen gemaal van mout gemaakt uit gerst en bestemd voor het bier; gezien het feit dat dit in Holland ook niet zo is; besloten: mout is vrijgesteld van het gemaal, omdat de Bossche brouwers niet hoger belast mogen worden dan die in Holland.
04.12.1638 | A 38; doos 789

Industrie/textiel

Ingekomen res. Staten-Generaal van 23 december 1638; de nieuwe belasting op de Tilburgse lakens vervalt; de res. van 15 mei (over het loden in Tilburg) blijft van kracht.
28.12.1638 | A 38; doos 789 | schepenen

Handel/bode

Benoeming (op rekest van moeder) van Isaac Karelsz. van Dokkum tot bode op Amsterdam en Utrecht.
[blijkt uit de tekst: de bode is er voor de kooplieden]
24.03.1639 | A 32; doos 786

Verkeer te land

De voerlieden die wekelijks op Antwerpen rijden zijn aangehouden door de soldaten omdat zij een besluit van de schepenen zouden hebben overtreden.
25.03.1639 | A 32; doos 786

Bestuur

Raadslid De Weert (zie eerdere resolutiën) wordt niet toegelaten tot de vergadering (hij mag niet boven komen); De Weert protesteert; woordenwisseling tussen hem de de president.
25.03.1639 | A 32; doos 786

Zaak-De Bitter

De commissie belast met het afhoren van de rekening van het Geefhuis komt met een rapport vol kritiek op de handel en wandel van rector Bernagie; grote achterstallen; administratie is in de war; de tafel van de rector is in jan. 1636 afgeschaft; de knechts hebben sindsdien geen vrije kost meer; de schoonzoon van Bernagie, Van den Berg, vraagt om een copie van het rapport; ingekomen een rapport van de regenten van het Geefhuis; stroom klachten over Bernagie; besloten: rentmeester en rector moeten zich aan de instructie houden, anders ontslag.
04.05.1639 | A 32; doos 786

Weeskinderen

Afvaardiging van Kerkeraad en Diakonie vraagt om een collecte te mogen houden voor een soldatenweeshuis; besloten: afgevaardigden moeten eerst eens uitzoeken wat hierover eerder is besloten.
23.05.1639 | A 32; doos 786

Haven

De nieuwe kade op verzoek van de bewoners te kasseien met stenen die elders uit de stad vandaan gehaald moeten worden; als de weg onbestraat blijft, worden er niet meer huizen gebouwd en blijven de pas gebouwde leeg staan.
30.05.1639 | A 32; doos 786

Verkeer te water/gilden

Op rekest van het schippersgilde besloten om het inkomgeld te verhogen van fl. 10 tot fl. 36; wie thans borger is, betaalt het oude tarief.
30.05.1639 | A 32; doos 786

Bestuur/demografie

De schepenen verlenen aan velen gratis het poorterschap; besloten: alleen gratis te verlenen aan personen van wie de stad veel voordeel heeft te verwachten; te besluiten door de Leden.
30.05.1639 | A 32; doos 786

Handel/graan

Rekest dekenen van het gilde van de korenmeters; de res. van 30 nov. 1634 over de beperking van hun aantal wordt door de magistraat niet nageleefd; zij willen ook een inkomgeld; besloten: te doen zoals in 1634 is besloten.
30.05.1639 | A 32; doos 786

Zaak-De Bitter

Bernagie weigert te voldoen aan de eerder genomen besluiten; besloten: hij moet binnen 48 uur bepaalde inlichtingen verschaffen over zijn financieel beheer, anders volgt ontslag.
30.05.1639 | A 32; doos 786

Zaak-De Bitter

Een commissie uit de magistraat sprak met Bernagie; deze beroept zich op zijn hoge leeftijd.
04.06.1639 | A 32; doos 786

Onderwijs

Vaststelling "leges scholae" voor de Latijnse School; in het Latijn.
29.06.1639 | A 38; doos 789 | schepenen

Onderwijs

Rapport over een inspectie van de Nederduitse en Franse scholen; er zijn nog enige verboden scholen in werking; besloten: de scholarchen wordt gevraagd een reglement op te stellen voor de "Duijttsche" scholen op basis van het reglement van Leiden.
29.06.1639 | A 38; doos 789 | schepenen

Zaak-De Bitter

Er is een rapport over het Geefhuis.
30.06.1639 | A 38; doos 789 | schepenen

Zaak-De Bitter

Verslag van het bezoek van een commissie uit de magistraat aan het Geefhuis; besloten door de schepenen: Bernagie krijgt nog één kans; de problemen komen door zijn ouderdom; "syn foulte meer by sloffigheyt ende negligentie als bij malitie"; de raden vergaderen in de "sydelcamer" en zijn onderling verdeeld; vier zijn voor clementie, vier voor ontslag; geen besluit genomen wegen te late uur van de dag.
30.06.1639 | A 32; doos 786

Openbare werken/citadel

Dient zich aan dhr. Nobel, afgevaardigde van de Staten-Generaal en de prins van Oranje; er komt een fort bij de boom bij de Orthenpoort; de gracht moet daarom verbreed worden en er komt een contrescarp; voor het fort wil de prins een leeg plein hebben; afbraak van 40 huizen is daarvoor nodig; de bewoners moeten op 1 nov. a.s. weg zijn.
30.06.1639 | schepenen

Openbare werken/nieuwe straten/haven

Nobel heeft ook geinspecteerd de erven van het Geefhuis en de Predikheren; hier zou "tot groot cieraet" van de stad een straat aangelegd moeten worden; aan te kopen de huizen "Het Haantje" en dat van Mierlo daarachter; "met eenen aengewesen een affteeckeninge om te maecken een nieuwe haven door de lage landen" van de kloosters van de Tolbrug, St. Geertrui en de Prekers; voorstel: de stad koopt deze goederen van het land en legt de straten aan
30.06.1639 | A 38; doos 789 | schepenen

Openbare werken/nieuwe straten/haven

De plannen van Nobel worden voorgelegd aan de leden; al deze plannen zijn ontworpen door ingenieur Bilderbeeck; men vindt dat uitvoering van alle plannen te veel geld zou kosten, ook al omdat de stad al zwaar belast is; de verkoop van de barakken bij de boom liep al niet goed; het plan voor een nieuwe haven is wel geschikt; de huidige haven is te klein; besloten: de nieuwe haven aan te leggen tot aan de Nieuwstraat; zo breed als de oude haven; met bijbehorende bruggen.
30.06.1639 | A 38; doos 789 | leden

Openbare werken/citadel

Nobel deelt de eigenaren van de huizen mee dat zij moeten vertrekken per 1 mei a.s.; alle huizen tussen de Orthenpoort en de St. Pieterskerk moeten weg; schadevergoeding wordt toegezegd.
30.06.1639 | A 38; doos 789 | leden

Zaak-De Bitter

Bernagie wordt geschorst; uit het verhoor van getuigen is gebleken dat hij met kwitanties heeft geknoeid; hij moet rekening afleggen waarna hij wordt ontslagen; de functie van rector is overbodig; hoge loonkosten; ook buiten de stad spreekt men er schande van; er zijn voortdurend conflicten tussen de vier regenten en de rector; hij moet per 1 mei a.s. vertrokken zijn uit zijn ambtswoning; aan alle aanwezigen wordt geheimhouding opgelegd.
01.07.1639 | A 32; doos 786

Openbare werken/citadel

Op bevel van de prins moeten er nog meer huizen op het Ortheneinde worden afgebroken; (de 3 al getaxeerde zijn ontruimd).
10.08.1639 | A 32; doos 786

Verkeer te water

Een invalide man wordt (op rekest) met uitsluiting van alle anderen benoemd tot veerman van de drie hekelen.
16.08.1639 | A 32; doos 786

Weeskinderen

Een jongen is weggelopen uit het Weeshuis; hij deugt niet; idee om hem naar West Indië te sturen; ds. Leemannus, wiens broer bewindvoerder is van de W.I.C., te benaderen.
27.08.1639 | A 32; doos 786

Armenzorg

Twee kloeke mannen aan te stellen om de vreemde bedelaars te weren; kosten Geefhuis-stad 50/50%; (besluit schepenen) (21 sept.: besluit Leden: akkoord).
27.08.1639 | A 32; doos 786

Openbare werken/citadel

40 huizen moeten weg; ontruiming nu toch per 1 nov. a.s.; de kasseien van de Orthenstraat worden al weggehaald en gebruikt voor de weg langs de nieuwe haven.
27.08.1639 | A 38; doos 789 | schepenen

Openbare werken/citadel

Op bevel van de Staten-Generaal 40 huizen af te breken; moeten per 1 nov. ontruimd zijn.
29.08.1639 | A 32; doos 786

Religie

Ingekomen res. Staten-Generaal 8 juli 1639; op voorstel van Holland wordt de kerk van 's-Hertogenbosch "gereduceerd" onder de synode van Zuid Holland, classis van Gorcum; besloten: dit raakt de kerk en de policie van deze stad en is zeer nadelig; er zijn er die zeggen dat zij liever uit de kerk stappen dan dit te aanvaarden; Brabanders zijn zowel geestelijk als wereldlijk aan geen andere rechters onderworpen dan Brabantse.
01.09.1639 | A 38; doos 789 | schepenen

Religie

Nota van de Kerkeraad tegen de inlijving bij Zuid Holland.
02.09.1639 | A 38; doos 789 | schepenen

Weeskinderen

Hendrik Everts, waard in de Engel aan de Haven, moet de stad verlaten; hij onthaalt regelmatig weesjongens en tracteert hen op bier en brandewijn.
08.09.1639 | A 32; doos 786

Haven/gilden

Commissie benoemd om een tarief vast te stellen voor de diverse soorten havenarbeiders.
21.09.1639 | A 32; doos 786

Openbare werken/citadel

Ingekomen brief Staten-Generaal aan de magistraat d.d. 17 augustus 1639; om de stad te behouden voor de Republiek wordt het Orthenfort "anders genaempt den Papenbril" verbeterd; 40 huizen moeten weg; taxatiewaarde hiervan blijkt te zijn fl. 53.600; zij willen een lijst hebben van alle reële lasten rustend op de huizen; ingekomen brief Staten-Generaal aan magistraat d.d. 17 september; Rappel; blijkt dat deze lasten ongeveer 500-600 bedragen.
28.09.1639 | A 38; doos 789 | leden

Industrie/textiel

Rekest minderjarige kinderen van Nicolaas Reynders; om de overeenkomst met de stad gesloten over de volmolen aan derden te mogen overdragen; besloten: commissoriaal.
28.09.1639 | A 38; doos 789 | leden

Armenzorg/blokken

De blokken zijn nog steeds katholiek; besloten: per blok 4 meesters, half-half katholiek - gereformeerd
N.B.: afgeschreven na res. 1 november 1640.
08.10.1639 | A 39; doos 790 | schepenen

Armenzorg/blokken

Benoeming van gereformeerde blokmeesters.
N.B.: afgeschreven na res. 1 november 1640.
20.10.1639 | A 39; doos 790 | schepenen

Armenzorg/blokken

Installatie van de blokmeesters.
N.B.: afgeschreven na res. 1 nov. 1640; volgen: protesten van de zittende blokmeesters.
20.10.1639 | A 39; doos 790 | schepenen

Handel/Aken

Rekest Abraham Kip, borger van 's-Hertogenbosch; hij is sedert enige jaren bezig "diverse coopluijden te dienen in factorye"; heeft continu 70 karren rijden op Aken en terug; het magistraat van Breda bood het volgende aan: als hij zich daar vestigt, krijgt hij vrije huishuur, 15 jaar vrij van stadsaccijnzen, vrijheid van inlogering van soldaten en van wachtlopen; hij wil wel hier blijven wonen als hij een goede plaats krijgt om zijn goederen veilig op te slaan; hij heeft zijn oog laten vallen op de St. Eloiskapel; bereid deze zelf in te richten; besloten: hij krijgt de kapel.
21.10.1639 | A 32; doos 786

Bestuur/garnizoen

De gouverneur eist dat Cattenburg die dit werk al twee jaar doet, wordt benoemd tot foerier; de akte van benoeming en de instructie moeten worden komen te staan op naam van de magistraat én van de gouverneur; zo ook de instructie; zijn loon moet fl. 15/week zijn (daarvan betaalt hij zelf de klerk); besloten: zoals verzocht, maar het salaris wordt vastgesteld door de Leden; de raden zijn het hiermee niet eens.
21.10.1639 | A 32; doos 786

Rechtspraak

Eedsfalegging van de procureurs; in totaal 9 personen.
N.B.: afgeschreven na res. 1 nov. 1640.
29.11.1639 | A 39; doos 790 | f 134r

Industrie/bier

Ingekomen brief van enige brouwers die in Den Haag zijn gericht aan de Bossche brouwers; de brouwers van Breda, Bergen op Zoom, Grave enz. zijn in Den Haag om te besogneren over de brief van de Raad van State van 28 okt. 1639; de Bossche brouwers leveren lijsten in van opgeheven brouwerijen en van nieuwe gelegen op het platteland;
opgeheven: 36 stuks (met eigennaam en straatnaam);

Nieuw:

Vught	4	ketels
Gestel	7
Gemonde	3
Boxtel	15
Helvoirt	4
Oisterwijk	15
Tilburg	30
Moergestel	3
Haaren	3
Oirschot	10
St. Oedenrode	9
Schijndel	6
Veghel	8
Heeswijk	4
Erp	7
Waalwijk	3
Drunen	2
Cuyk	1
Dinther	5
Beek	3
Oss	12
Geffen	3
Nuland	1
Empel	1

[ik veronderstel dat dit alle bestaande brouwerijen zijn]

Volgt: brief Leden 's-Hertogenbosch aan de Raad van State, 7 dec. 1639; de brief van 28/10 j.l. hield onder meer in dat bij res. van 22 sept. 1594 was besloten dat er op het platteland binnen een cirkel van 4 mijl rond met name genoemde steden niet mocht worden gebrouwen; buiten de 4 mijl mag alleen bier worden gebrouwen van fl. 2/ton, voor zover dat dan nog is bestemd voor plaatselijk verbruik; 's-Hertogenbosch was in 1594 Spaans, dus deze res. is daar niet uitgevoerd; wij zijn nu bezig een goede lijst te maken van brouwerijen die binnen de cirkel van 4 mijl gelegen zijn

Res. Raad van State 8 dec. 1639; gezien rekest Baronie van Breda, res. 1594, publikatie Raad van State 25 juni 1601 en appointement Raad van Brabant 12 april 1607; die van de Baronie mogen blijven brouwen zoals tot nu toe is geschied; behouden hun rechten

Brief magistraat Breda aan dat van 's-Hertogenbosch, 26 dec. 1639: De hoogschout houdt jullie tegen; doe mee met de actie in Den Haag tegen de brouwerijen op het platteland

Brief magistraat Bergen op Zoom aan magistraat 's-Hertogenbosch, 23 dec. 1639: die van Roosendaal hebben van de Raad van State een res. losgekregen waarin zij gehandhaafd worden in het bezit van hun brouwerijen.
06.12.1639 | A 39; doos 790 | schepenen

Handel/boden

Rekest Amsterdamse boden; besloten tot een verdeling van de gebieden over de verschillende boden; boden op Amsterdam doen ook: Alkmaar, Enkhuizen, Hoorn, Staveren, Groningen, Leeuwarden, Hamburg, Bremen, Danzig, Koningsbergen, Bolsward, Sneek etc.; de de bode op Utrecht ook: Amersfoort, IJsselstein en Vianen; de bode op Nijmegen ook: Harderwijk, Kampen, Deventer, Zwolle enz.; het tarief moet gelijk zijn aan dat van Amsterdam, en wel 3 str./brief.
10.12.1639 | A 32; doos 786

Reiniging

De gouverneur verbood de uitvoer van straatmest door Jan Donkers; deze eist daarvoor een schadevergoeding omdat hij de mest anders goed kon verkopen buiten de stad; hij beweert aanvankelijk dat hij daarmee 3.000 zou kunnen verdienen; na lang loven en bieden wordt men het eens over 950.
12.12.1639 | A 39; doos 790 | leden

Zaak-De Bitter

Ploos stelt voor: enige tijd geleden is er een geheime res. genomen over Bernagie; die zou met Bamis aan hem worden medegedeeld; dit nu te doen; akkoord.
12.12.1639 | A 39; doos 790 | leden

Handel/bode

Daam Damen, burger van Aken, is door die stad benoemd tot bode op 's-Hertogenbosch; hij wordt nu door de magistraat erkend in deze functie.
22.12.1639 | A 39; doos 790 | schepenen

Industrie/bier/belastingen

Res. Raad van State 8 dec. 1639; die van het platteland van de Baronie mogen doorgaan met brouwen zoals zij dat al lang deden; volgen brieven aan Breda, Bergen op Zoom en Grave over deze zaak; als een verbod niet lukt, dan actie om het licent op uitgaande bieren af te schaffen.
27.12.1639 | A 39; doos 790 | leden